اصلا بیمه بیکاری چیست؟ 

شاید شما هم تصور نمی‌کردید نیاز به گرفتن بیمه بیکاری داشته باشید، اما امروز نیاز دارید که از این تسهیلات در نظر گرفته شده استفاده کنید. هستند افراد زیادی که به علت عدم اطلاع از قوانین و شرایط بیمه بیکاری، از این تسهیلات قانونی محروم می‌شوند.

در ابتدا بد نیست بدانیم که اصلا بیمه بیکاری چیست؟ این نوع از بیمه، تسهیلاتی قانونی بوده که قانون‌گذار برای آن دسته از کارگران و شاغلان که به صورت غیر ارادی مجبور به ترک شغل خود شده‌اند، در نظر گرفته است.

ضمن آنکه فرد بیکار باید آماده برای کار و پذیرفتن شغل جدید نیز باشد. این تسهیلات می‌تواند مزایا و معایبی را برای کارگران و افراد شاغل به همراه داشته باشد.

به گونه‌ای که برخی افراد اعتقاد دارند که بهتر است شاغلین حتی در صورت بیکاری نیز از دریافت این تسهیلات خودداری کنند. اما برخی دیگر خلاف این نظر را داشته و اعتقاد دارند حقوق بیمه بیکاری می‌تواند فرد را تا زمان پیدا کردن شغل جدید یاری دهد.

مطالعه بیشتر: بیمه بیکاری افراد متاهل و مجرد چه تفاوتی دارد؟ 

استفاده از بیمه بیکاری شاید در ابتدا ساده به نظر برسد، اما وجود حالت‌ها و موارد استثنا در آن، باعث شده تا بسیاری از افراد ابهامات و سوالات زیادی در این خصوص داشته باشند. مهم‌ترین سوالات و ابهاماتی که ممکن است این افراد در ذهن داشته باشند، به صورت زیر است: 

ما در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا به تمامی این سوالات و برخی موارد دیگر پاسخ بدهیم. پس با ما تا پایان همراه باشید. 

شرایط بیمه بیکاری چگونه است؟ 

 به طور کل برخی از شرایط وجود دارند که باعث می‌شوند شما مستحق دریافت مستمری بیمه بیکاری شوید و برعکس. حتی ممکن است در حین دریافت مستمری شرایط دریافت آن را از دست دهید یا آنکه حالت دیگری رخ دهد.

در ابتدا به شرایط افرادی اشاره می‌کنیم که می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند. 

بیمه بیکاری تامین اجتماعی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

1. بیکاری غیرارادی: یکی از شروط مهم غیرارادی بودن ترک شغل است که به آن اشاره شد. منظور از واژه غیراداری دو حالت خاص دارد. یک حالت آن است که شما به علت حوادث غیرمترقبه مانند سیل، حریق، زلزله و امثال آن از کار بیکار شده باشید. حالت دیگر آن است که شما به علت تغییرات ایجاد شده در واحد محل کار از کار بیکار شده باشید. به عنوان مثال، یک کارخانه به علت کاهش تقاضا نیاز به تعدیل نیرو و کاهش هزنیه‌ها دارد و شما را اخراج می‌کند. البته این تغییرات از ناحیه واحد محل کار باید به تایید وزارت کار و همچنین شورای عالی کار برسد. 
2. داشتن تابعیت ایرانی: برای استفاده از این مستمری نیاز است که شما دارای تابعیت ایرانی بوده و افرادی که تابعیت ایرانی ندارند نمی‌توانند آن را دریافت کنند. البته این دسته از افراد ممکن است حالت‌های مختلف داشته باشند. 

مطالعه بیشتر: شرایط و دلایل قطع بیمه بیکاری چگونه است؟ 

1. تابع قانون کار: نیاز است که افراد قبل از بیکار شدن در واحد محل کار تحت پوشش قانون کار و قانون تامین اجتماعی بوده باشند. یعنی برای آنها توسط واحد مربوطه اصطلاحا بیمه رد شده باشد. بنابراین کسانی که به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند، از دریافت این مزایا محروم می‌شوند. 
2. سابقه بیمه: افراد باید قبل از آنکه بیکار شوند، به مدت 6 ماه سابقه بیمه تامین اجتماعی داشته باشند. البته افرادی که به علت حوادث غیرمترقبه که به آن اشاره شد بیکار می‎شوند، از داشتن این شرط معاف هستند و نیازی به سابقه بیمه ندارند. 
3. در صورت امکان بعد از سربازی: افراد مجردی که در دوران دریافت بیمه بیکاری به خدمت اعزام شوند، مستمری آنها قطع خواهد شد. بعد از پایان خدمت چنانچه باز هم واحد کار از اشتغال آنها امتناع کند، می‌توانند ادامه مقرری خود را دریافت کنند. در واقع ادامه همان مستمری بوده که قبل از سربازی پرداخت می‌شده است. 

بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد؟ 

1. صاحبان مشاغل آزاد: بسیاری از افراد جامعه مانند کسبه بازار یا کسانی که به هر نحوی شغل آنها آزاد محسوب می‌شود، نمی‌توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند. همچنین کسانی که جزء بیمه اختیاری محسوب می‌شوند نیز از مشمولان دریافت آن خارج هستند. 
2. افراد اتباع خارجی: همانطور که قبلا هم ذکر شد افرادی که اتباع سایر کشورهای دیگر بوده و فاقد تابعیت ایرانی هستند، نمی‌توانند از این مزایا استفاده کنند. هر چند ممکن است این مساله نیز حالت‌های خاص خود را داشته باشد. 
3. ترک کار اختیاری: چنانچه شما به صورت ارادی اقدام به ترک کار کرده باشید، از این نوع بیمه محروم خواهید شد. به عنوان مثال، اگر شما از شغل خود به هر دلیل استعفا داده باشید، قادر به استفاده از مستمری بیمه بیکاری نخواهید بود. 
4. بازنشستگان و از کار افتادگان: افرادی نیز که بازنشسته شده‌اند خارج از دایره مشمولان این مزایا قرار دارند. همچنین افرادی که تحت عنوان از کار افتادگان کلی نیز شناخته می‌شوند، قادر به استفاده از آن نیستند. هر چند بیمه بیکاری و بازنشستگی حالت‌ها و موارد مرتبط زیادی دارند. 
5. رد درخواست: ممکن است درخواست شما بنا به هر دلیلی از جانب اداره کار رد شود و به این ترتیب نمی‌توانید از این مزایا استفاده کنید. هر چند در این خصوص نیز سازوکارهای لازم برای اعتراض در نظر گرفته شده است.

آیا بیمه بیکاری جزء سابقه محسوب می‌شود؟ 

بسیاری نگران هستند که استفاده از بیمه بیکاری در میزان سوابق بیمه‌ای آنها اثر منفی داشته و بدین صورت دیرتر بتوانند از مزایای بازنشستگی استفاده کنند. از این رو برای آنها سوال است که آیا بیمه بیکاری جزء سابقه محسوب می شود یا خیر؟

در این خصوص باید گفت که براساس قوانین و مقررات فعلی، مدت زمان دریافت این مقرری نیز جزء سوابق بیمه‌ای فرد جهت بازنشستگی یا موارد دیگر محسوب می‌شود. بنابراین جای نگرانی نیست.

ضمن آنکه مسئولان وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی نیز همواره در صحبت‌های خود بر این حق بیمه‌شدگان تاکید دارند.  

بیمه بیکاری بعد از چند ماه تعلق می‌گیرد؟ 

افرادی که بیکار می‌شوند تمایل دارند هر چه زودتر مقرری و مستمری در این خصوص را دریافت کنند تا بتوانند از پس هزینه‌های زندگی خود برآیند. این مدت زمان تا حدودی به خود شما و پیگیری‌های لازم از جانب شما نیز بستگی دارد.

مطالعه بیشتر: آنچه باید در مورد مستمری از کار افتادگی باید بدانیم

در قانون اینگونه ذکر شده که فرد بیکار باید نهایتا در مدت 30 روز بعد از بیکاری خود مدارک و مستندات لازم را به اداره کار و تامین اجتماعی محل سکونت تحویل دهند.

دقت کنید که چنانچه در طرف مدت 30 روز اقدام نکنید، کار شما به مشکل برخواهد خورد. یعنی در این صورت تا 3 ماه پس از بیکاری فرصت دارید که مدارک خود را مبنی بر داشتن عذر موجه جهت عدم اقدام، به همان اداره کار محل سکونت خود تحویل دهید. حال در اینجا ممکن است عذر شما را بپذیرند یا خیر! 

به هر حال، بعد از تحویل این مدارک به اداره کار محل سکونت، این سازمان موظف است نهایتا 30 روز بعد از تحویل مدارک از جانب شما، نظر خود را در خصوص واجد شرایط بودن یا نبودن شما اعلام کند.

در صورت احراز شرایط باید شما را با معرفی‌نامه کتبی به سازمان تامین اجتماعی جهت دریافت مقرری معرفی کند. سپس این سازمان نیز پس از بررسی‌های لازم و در صورت داشتن شرایط، نهایتا پس از 10 روز نسبت به پرداخت مقرری شما اقدام خوهد کرد.

با این اوصاف می‌توان گفت چنانچه خود شما در اولین زمان ممکن برای این کار اقدام کنید، نهایتا بین 40 تا 50 روز بعد می‌توانید مقرری خود را دریافت کنید. اما قطعا این زمان می‌تواند بسیار کمتر و حتی بیشتر از این بازه زمانی گفته شده باشد. 

 قانون جدید بیمه بیکاری چه می‌گوید؟ 

بسیاری از افراد به دنبال مطالعه قانون جدید بیمه بیکاری و مقررات جدید در این حوزه هستند که شاید شما نیز یکی از آن دسته افراد باشید. اما باید بگوییم که هیچ قانون جدیدی در این خصوص به تصویب نرسیده است.

در این رابطه یک قانون و یک آیین‌‌نامه اجرایی وجود دارد که سال‌ها قبل به تصویب مجلس رسیده و در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم. اما آن چیزی که هر ساله تغییر می‌کند، همان میزان و مبلغ بیمه بیکاری است که در ادامه به طور مفصل به آن اشاره می‌کنیم.

اما در خصوص دو منبع قانونی ذکر شده باید دقت کنید که مطالعه آنها برای افرادی که خواهان استفاده از این مزایا هستند کاملا ضروری بوده و بهتر است بندهای مختلف آن را با دقت مطالعه کنید. 

قانون اصلی بیمه بیکاری 

اصلی‌ترین و تنهاترین قانون این حوزه در سال 1369 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و هم‌اکنون هم در حال اجرا بوده و قانون جدید دیگری به تصویب نرسیده است. این قانون دارای 14 ماده قانونی و بخش‌های مختلف است.

در این بخش‌ها در مورد شرایط، مراحل و نحوه استفاده از این نوع بیمه توضیح داده شده است. ما تلاش کرده‌ایم تا در اینجا از تمام بندهای مختلف این قوانین استفاده و استناد کنیم که نیازی به مطالعه آن نداشته باشید.

با این حال، مساله این است که امکان دارد در برخی از نقاط مسئولین ادارات کار و رفاه اجتماعی به صورت شخصی یا سلیقه‌ای برخورد کنند که قطعا میزان این نوع رفتارها بسیار کم خواهد بود. 

همه چیز در مورد بیمه بیکاری 

آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری 

معمولا قوانین مختلف بعد از تصویب در مجلس نیاز به نوشتن یک آیین‌نامه دارند تا در آن مراحل و نکات اجرایی و عملیاتی در خصوص چگونگی اجرا کردن آن قانون توضیح داده شود.

در همین راستا بعد از تصویب قانون فوق در مجلس، در اواخر همان سال آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری نیز توسط هیئت وزیران به تصویب رسید.

این آیین‌نامه نسبت به قانون یاد شده تفضیلی‌تر بوده و به نکات بیشتری در این رابطه اشاره کرده که اکثر آنها در این مقاله ذکر شده است. 

 مبلغ بیمه بیکاری چقدر است؟ 

خوب به نظر می‌رسد به بخش شیرین داستان نزدیک شده‌ایم! در این خصوص قانون اینگونه توضیح داده که باید به اندازه 55 درصد از متوسط مزدی که فرد به صورت روزانه دریافت می‌کند، به عنوان مقرری بیمه بیکاری به وی تعلق می‌گیرد. اما این موضوع دو شرط اساسی دارد.

ابتدا آنکه نباید میزان مبلغی که فرد دریافت می‌کند کمتر از حداقل دستمزد همان سال باشد. یعنی به عنوان مثال، اگر حداقل دستمزد سال 98 به میزان یک میلیون و 500 هزار تومان است، فرد نباید کمتر از این مقدار را دریافت کند.

بنابراین اگر 55 درصد از دستمزدتان مبلغ ناچیزی خواهد بود نگران نباشید. این مبلغ نباید از یک میلیون و 500 هزار تومان کمتر شود. 

اما شرط دیگر آن است که نباید میزان مقرری دریافتی فرد از 80 درصد متوسط دستمزد وی بیشتر باشد. به عنوان مثال، ممکن است فردی بسیار بیشتر از حداقل دستمزد حقوق بگیرد و 5 میلیون حقوق ماهانه وی باشد.

این فرد نهایتا باید 80 درصد از این مبلغ را دریافت کند. بنابراین به نوعی یک کف و یک سقف برای آن در نظر گرفته شده است تا چندان با هم اختلاف نداشته باشند.

بحث دیگری که بر روی میزان مبلغ بیمه بیکاری تاثیرگذار است، مجرد یا متاهل بودن و همچنین تعداد فرزندان یا افراد تحت تکفل است که بر روی میزان مبلغ دریافتی تاثیرگذار خواهد بود. 

مبلغ بیمه بیکاری سال 99 چقدر است؟ 

با توجه به توضیحاتی که ارائه دادیم مبلغ بیمه بیکاری سال 99 تا حد بسیار زیادی به میزان حقوق دریافتی شما بستگی خواهد داشت.

یعنی هر اندازه که متوسط حقوق بیشتر باشد، میزان مقرری دریافتی نیز بیشتر خواهد بود و برعکس. برای سال 99 این مبلغ دست کم برابر با حداقل دستمزد 99 خواهد بود که همان یک میلیون و 911 هزار تومان است. 

مطالعه بیشتر: آنچه باید از افزایش حداقل دستمزد کارگران باید بدانیم

 عیدی بیمه بیکاری چقدر است؟! 

اگرچه بسیاری از بیکاران تصور می‌کنند که می‌توانند در این دوران عیدی دریافت کنند، اما باید بگوییم که شما عیدی یا پاداش خاصی را در طول این دوران دریافت نمی‌کنید.

علت این موضوع به قانون «تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های قانون کار مصوب سال 1370» و همچنین قانون بیمه بیکاری برمی‌گردد.

در قانون اول تاکید شده که مزایایی همچون عیدی، یک پاداش از جانب کارفرما بوده که باید به فرد کارمند یا کارگر پرداخت شود.

این در حالی است که قانون دوم تاکید دارد که مقرری بیمه بیکاری نه از جانب کارفرما بلکه از جانب سازمان تامین اجتماعی در قبال پرداخت حق بیمه اعطا می‌شود. بنابراین یک نوع حمایت اجتماعی محسوب شده و فاقد عیدی یا پاداش است. 

 عواقب گرفتن بیمه بیکاری چیست؟ 

این سوال نیز جزء سوالات بسیار پرتکرار در بحث بیمه بیکاری است. متقاضیان استفاده از این تسهیلات معمولا این سوال را در ذهن دارند که معایب استفاده از بیمه بیکاری یا به عبارتی دیگر مزایای استفاده نکردن از بیمه بیکاری چیست؟ 

در پاسخ باید گفت که در این خصوص چندان جای نگرانی نیست. اینگونه نیست که استفاده از این مستمری تاثیر بسیار منفی در آینده داشته باشد. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، مدت زمان دریافت مستمری جزء سابقه افراد محسوب می‌شود. 

اما نکته اساسی در خصوص عواقب گرفتن بیمه بیکاری به حقوق بازنشستگی افراد برخواهد گشت. میزان مستمری بازنشستگی براساس پرداختی دو سال آخر کار محاسبه خواهد شد.

در اینجا اکثر کارشناسان توصیه می‌کنند که بهتر است در دو سال آخر قبل از بازنشستگی از بیمه بیکاری استفاده نکنید. با این حال بهتر است برای اطلاع دقیق‌تر از عواقب گرفتن بیمه بیکاری یا مزایای نگرفتن آن، از مشاوران خبره کمک بگیرید. 

 ما به تمام پرسش‌های اصلی و پر تکرار در خصوص استفاده از این مقرری پاسخ دادیم. با این حال ممکن است همچنان برخی پرسش‌های دیگر نیز وجود داشته باشد.

همچنین به علت گستردگی و پیچیدگی مواد قانونی، بسیاری از حالت‌های خاص وجود دارند که پاسخ به آنها نیاز به استفاده از خدمات مشاوره بیمه و قانون کار دارند. 

پرسش و پاسخ