آنچه باید در مورد شرایط مستمری از کار افتادگی بدانیم

از کار افتادگی به چه معنا است؟

احتمالا شما هم بارها در خصوص استفاده از مستمری از کار افتادگی شنیده‌اید، اما اطلاعات زیادی در خصوص آن ندارید. از کار افتادگی یک حق قانونی بیمه شدگان است که در صورت دارا بودن شرایطی می‌توان از آن استفاده کرد. برای تعریف این مفهوم نیاز است به قانون مراجعه کنیم. اصل 29 قانون اساسی به صورت کلی به برخی از حقوق شهروندان در بحث تامین اجتماعی اشاره کرده که یکی از آنها موضوع از کار افتادگی است. این اصل بیان می‌کند که «برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تامین کند.» 

همانطور که مشاهده کردید اصل 29 قانون اساسی دولت را موظف کرده تا حق از کار افتادگی را برای افراد مستحق فراهم کند. اما تعریف اصلی این مفهوم در قانون بیمه تامین اجتماعی به صورت مفصل مورد اشاره قرار گرفته است. این موضوع ابتدا در بند د ماده 3 قانون تامین اجتماعی مورد اشاره قرار گرفته است. این بند به صورت کلی تاکید می‌کند که موضوع از کار افتادگی مشمول این قانون قرار می‌گیرد. در بندها و مواد دیگر این قانون به صورت مفصل به بررسی انواع از کار افتادگی پرداخته که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. اما به صورت کلی می‌توان اینگونه تعریف کرد که از کار افتادگی یک تعهد قانونی است که براساس آن افراد می‌توانند بر حسب علت (حادثه یا بیماری) و درصد از کار افتادگی (کلی، جزئی، غرامت نقص عضو) یک نوع مستمری دریافت کنند. در ادامه به تعریف انواع از کار افتادگی می‌پردازیم. 

فصل ششم قانون تامین اجتماعی انواع از کار افتادگی را به صورت مفصل شرح داده است. در ابتدا این فصل اینگونه آمده که بیمه‌شدگانی که طبق نظر پزشک معالج غیرقابل علاج تشخیص داده می‌شوند پس از انجام خدمات توانبخشی و اعلام نتیجه توانبخشی یا اشتغال چنانچه طبق نظر کمیسیون‌های پزشکی مذکور در ماده 91 این قانون توانایی خود را کلا یا بعضا از دست داده باشند، به یکی از سه حالت زیر با آنها رفتا خواهد شد:

 از کار افتادگی کلی 

ماده 70 قانون تامین اجتماعی اشاره می‌کند که از کار افتادگی حالتی است که فرد بیمه شده 66 درصد یا بیشتر از قدرت کار خود را از دست داده باشد. این حالت بالاترین درجه از کار افتادگی بوده و درصد کمی از متقاضیان در این حالت قرار می‌گیرند. ماده 72 این قانون در خصوص مستمری این دسته ار افراد بیان می‌کند که میزان مستمری آنها عبارت است از یک سی و پنجم مزد یا حقوق متوسط فرد بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر اینکه این مبلغ از 50 درصد مزد ماهانه وی کمتر و از صد درصد آن بیشتر نباشد. چنانچه این افراد دارای همسر، فرزند یا افراد تحت تکفل باشند، مستمری آنها بر حسب مورد مقداری افزایش خواهد یافت که در ماده 72 این قانون به آن اشاره شده است. 

از کار افتادگی جزئی 

 از کار افتادگی جزئی درصدی پایین‌تر از حالت کلی آن بوده که بند ب ماده 70 قانون تامین اجتماعی آن را اینگونه توصیف می‌کند که «هرگاه قدرت کار فرد بیمه شده بین 33 تا 66 درصد کاهش یابد و به علت حادثه ناشی از کار باشد.» براساس قانون به این دسته از افراد مستمری از کار افتادگی جزئی پرداخت می‌شود که میزان آن عبارت است از حاصل ضرب درصد از کار افتادگی در مبلغ مستمری از کار افتادگی کلی استحقاقی که در ماده 70 قبلا ذکر شده است. 

 غرامت نقض مقطوع

 چنانچه کاهش قدرت کار فرد بیمه شده بر اثر حادثه ناشی از کار به میزان 10 تا 33 درصد کاهش یابد، فرد می‌تواند از غرامت نقص مقطوع استفاده کند که معمولا میزان آن از دو حالت قبلی کمتر خواهد بود. میزان این غرامت عبارت است از 36 برابر مستمری استحقاقی مقرر شده در ماده 72 این قانون ضرب در درصد از کار افتادگی. 

 دلایل و شرایط از کار افتادگی چیست؟

 براساس قانون، از کار افتادگی ممکن است به دو دلیل بیماری‌ها یا حوادث رخ دهد که شامل بیماری‌های عادی، غیرعادی و حوادث ناشی از کار و غیر ناشی از کار است. قانون‌گذار در قانون تعریف این دو مفهوم را بیان کرده است. 

• بیماری: بند 7 ماده 2 قانون تامین اجتماعی در این خصوص می‌گوید «بیماری وضع غیرعادی جسمی یا روحی است که انجام خدمات درمانی را ایجاب می‌کند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار می‌شود یا اینکه موجب هر دو در آن واحد می‌شود. 
• حادثه: بند 8 ماده 2 قانون تامین اجتماعی در خصوص حادثه می‌گوید «حادثه از لحاظ این قانون اتفاقی پیش‌بینی نشده که تحت تاثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده می‌گردد. 

لازم به ذکر است که تشخیص بیماری بر عهده کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی بوده که قانون تعداد و اعضای آن را از قبل مشخص کرده است. به گونه‌ای که ماده 91 قانون تامین اجتماعی بیان می‌کند برای تعیین میزان از کار افتادگی جسمی و روحی بیمه شدگان و افراد خانواده آنها کمیسیون‌های بدوی و تجدید نظر پزشکی تشکیل خواهد شد. در آیین‌نامه اجرایی کمیسیون‌های پزشکی بدوی و تجدیدنظر تامین اجتماعی، ترکیب و اعضای این کمیسیون‌ها به صورت زیر آمده است. 

•  کمیسیون‌های پزشکی بدوی 

1: پزشک متخصص جراحی عمومی به عنوان عضو و رئیس کمیسیون 

2: پزشک متخصص داخلی 

3: یک نفر پزشک متخصص در رشته بیماری مربوطه 

4:مشاور با پیشنهاد اداره کل تامین اجتماعی 

5: یک نفر منشی که امور مربوطه به جلسه را اداره کند. 

• کمیسیون‌های تجدیدنظر پزشکی

 اعضای کمیسیون تجدیدنظر پزشکی نیز دقیقا همانند کمیسیون بدوی است. با این تفاوت افرادی که در کمیسیون بدوی حضور داشته باشند نمی‌توانند در کمیسیون تجدیدنظر نیز باشند. 

 تفاوت از کار افتادگی با بازنشستگی چیست؟ 

 یکی از سوالات همیشگی متقاضیان بیمه شده آن است که بازنشستگی بهتر است یا از کار افتادگی؟ در پاسخ به این سوال باید گفت این دو مقوله اساسا دو موضوع جدا از هم هستند. از آنجا که افزایش سن موجب کاهش قدرت افراد می‌شود، لذا قانون‌گذاران شرط اصلی بازنشستگی را به حد نصاب رسیدن سن قرار داده‌اند. بنابراین افراد تا به سن در نظر گرفته شده در قانون نرسد، نمی‌توانند از مزایای بازنشستگی استفاده کنند. این در حالی است که در شرایط از کار افتادگی، شرط سنی در نظر گرفته نشده و افراد بیمه شده می‌توانند در هر سنی بدین منظور درخواست خود را ارائه دهند. از طرف دیگر نباید نادیده بگیریم که در از کار افتادگی سخت‌گیری کمتری در خصوص سابقه بیمه اعمال می‌شود. بدین صورت که افراد باید در ده سال گذشته حداقل یک سال سابقه بیمه داشته باشند که 90 روز از آن در سال آخر باشد. 

البته در خصوص تفاوت از کار افتادگی با بازنشستگی نباید این موضوع را نیز نادیده گرفت که شرایط اعطای از کار افتادگی چندان آسان نبوده و اینگونه نیست که برای اکثر متقاضیان این شرایط در نظر گرفته شود. چرا فرد متقاضی باید توسط کمیسیون پزشکی تایید شود. از طرفی همانگونه که ذکر شد از کار افتادگی سه حالت دارد که میزان مستمری و غرامت هر حالت متفاوت است. از تمام این موارد مهم‌تر آن است که از کار افتادگی باید به علت بیماری یا حوادث ناشی از کار باشد. این در حالی است که بازنشستگی یک حق قانونی برای تمام بیمه شدگان است و بعد از رسیدن به یک سن قانونی به آن می‌رسند. بنابراین با این اوصاف می‌توان گفت که این دو مقوله دو موضوع جدا از هم هستند که چندان نمی‌توان آنها را با هم مقایسه کرد. 

لیست بیماری‌های از کار افتادگی تامین اجتماعی چیست؟ 

برای بسیاری از متقاضیان سوال است که لیست بیماری‌های از کار افتادگی تامین اجتماعی چیست! در پاسخ باید گفت اینگونه نیست که چنین لیستی وجود داشته باشد. بلکه پرونده و وضعیت متقاضی در کمیسیون‌های بدوی یا تجدیدنظر بررسی می‌شود و براساس شدت بیماری یا حادثه به وی از کار افتادگی اعطا می‌شود. به طور کل هر نوع بیماری یا حادثه‌ای که منجر به کاهش قدرت انجام کار در فرد شود، با تشخیص کمیسیون پزشکی جز لیست بیماری‌های از کار افتادگی محسوب می‌شود. هر چند شدت و میزان بیماری و حادثه نیز در میزان از کار افتادگی تاثیرگذار خواهد بود.