اسناد خزانه اسلامی (Treasury Bills) یا اخزا چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

اسناد خزانه اسلامی یکی از انواع مختلف سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی است که با توجه به ویژگی‌هایش؛ طرفداران خاص خود را در ایران دارد.

این اوراق بی‌شباهت به سایر اوراق از جمله صکوک یا اوراق اجاره نیست. اما اخزا یا همان اسناد خزانه تفاوت‌های جدی با سایر اوراق دارد.

بازدهی و سود اسناد خزانه اسلامی نسبت به برخی از سرمایه‌گذاری‌ها از جمله سرمایه‌گذاری در بانک بهتر است. بنابراین در دوران رکود بازارها؛ می‌تواند سود مطمئنی نصیب‌تان کند. 

با این حال، انواع مختلفی از سرمایه‌گذاری وجود دارد که خرید اسناد خزانه اسلامی یکی از آنها است. ما در مطلب «انواع مدل‌ها و روش‌های سرمایه‌گذاری را بیشتر بشناسیم» در این خصوص صحبت کردیم که توصیه می‌کنیم آن را حتما مطالعه کنید. 

هر نوع سرمایه‌گذاری نیاز به شناخت کافی دارد. هر چند ریسک سرمایه‌گذاری در اخزا معمولا بسیار پایین بوده؛ اما بهتر است اطلاعات جامعی در این خصوص کسب کنید. 

ما در این مقاله به موضوعات مخلتفی اشاره می‌کنیم. از جمله اینکه اصلا اسناد خزانه اسلامی چیست؛ سود؛ قیمت؛ مشکلات اسناد خزانه اسلامی و نحوه خرید و فروش آن به چه صورت است. پس تا پایان با ما همراه باشید. 

منظور از اسناد خزانه اسلامی چیست؟ 

اسناد خزانه یکی از انواع مختلف سرمایه‌گذاری بوده که خود نوعی اوراق بدهی به شمار می‌رود و شباهت‌های زیادی با سایر انواع اوراق دارد. با این تفاوت که اسناد خزانه یک اوراق کاملا دولتی محسوب شده و صرفا از جانب دولت منتشر می‌شود.

معمولا عموم مردم آشنایی کمتری با این اسناد دارند. در حالی که غالبا از این طریق می‌توانند سود تقریبا خوبی به دست آورند. یکی از علت‌های این موضوع آن است که اکثر مردم از تعاریفی که در این خصوص ارائه می‌شود، اطلاعات زیادی ندارند.

در پاسخ به این سوال که اسناد خزانه اسلامی چیست؛ می‌توان گفت که این نوع اوراق نیز همانند سایر اوراق دیگر، برای تامین نیازهای مالی دولت منتشر می‌شود. با این تفاوت که در اینجا تاکید بر روی بازپرداخت بدهی‌های پیمانکاران دولت است.

فرض کنید که دولت باید تا مدت زمان مشخصی بدهی‌های پیمانکاران خود را پرداخت کند. این پیمانکاران هر کدام بخشی از پروژه‌های عمرانی و خدماتی دولت را انجام داده‌اند.

دولت به پیمانکاران اعلام می‌کند که در حال حاضر نمی‌تواند بدهی آنها را پرداخت کند. اما اوراقی به نام اسناد خزانه را در اختیار آنها قرار می‌دهد که براساس آن دولت متعهد می‌گردد بدهی خود را تا تاریخ مذکور پرداخت کند.

مطالعه بیشتر: فرابورس چیست و چگونه در آن خرید و فروش کنیم؟ 

حال پیمانکاران می‌توانند با فروش این اوراق از طریق فرابورس به عموم مردم، زودتر به طلب خود برسند. با این تفاوت که مبلغ کمتری را نسبت به ارزش سررسید اسناد دریافت می‌کنند.

مثلا اگر قرار بر این باشد که یک پیمانکار منطبق با اسناد خزانه به تاریخ سررسید سال بعد یک میلیارد تومان دریافت کند، می‌تواند آن را از طریق فرابورس به قیمت کمتر به فروش برساند. اما در عوض زودتر به نقدینگی مورد نیاز خود دست پیدا کند.

حال شما به عنوان سرمایه‌گذار می‌توانید از طریق خرید این اوراق با میزان کمتر از تاریخ سررسید، به سود منطقی دست پیدا کنید. این سود همان تفاوت بین مبلغ سررسید اسناد و مبلغ واقعی خرید است.

بنابراین اسناد خزانه همانند سایر اوراق دیگر هیچ‌گونه کوپن سودی ندارند. بلکه سود سرمایه‌گذار ناشی از مابالتفاوت ارزش اسمی و ارزش خرید اسناد است. از همین رو به لحاظ شرعی و اسلامی نیز یک سرمایه‌گذاری مورد تایید است. 

سرمایه‌گذار در اینجا سود اسناد خزانه اسلامی را در تاریخ سررسید از دولت دریافت می‌کند. از همین رو ریسک سرمایه‌گذاری نیز بسیار پایین است.

از منظر دسته‌بندی انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری، خرید اسناد خزانه همانند سایر اوراق بدهی، یکی از انواع سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت به شمار می‌رود.

با تمام این اوصاف می‌توان اسناد خزانه اسلامی را یک بازی برد برد بین دولت؛ پیمانکاران و سرمایه‌گذاران دانست. چرا که هم دولت کسری بودجه خود را تامین ‌می‌کند و هم پیمانکاران می‌توانند بدهی خود را زودتر از موعد مقرر و البته با اندک قیمتی پایین‌تر دریافت کنند. 

مزایا و مشکلات اسناد خزانه اسلامی چیست؟ 

خرید اوراق بهادار مانند هر نوع سرمایه‌گذاری دیگر مزایا و معایب خاص خود را دارد که خرید اسناد اخزا نیز از این قاعده مستثنی نیست.

شما به عنوان سرمایه‌گذار نیاز است متناسب با میزان سرمایه، وضعیت سایر بازارها و ویژگی‌های شخصیتی خود؛ دست به سرمایه‌گذاری بزنید. بنابراین بهتر است با مزایا و معایب خرید این اوراق آشنا باشید.

مزایای خرید اسناد خزانه اسلامی 

مشکلات اسناد خزانه اسلامی 

 البته مشکلات اسناد خزانه اسلامی تنها به این موارد محدود نمی‌شود. به عنوان مثال؛ یکی از معایب این اوراق نحوه خرید و فروش آن است. چرا که فرایند خرید صرفا آنلاین نیست و نیاز به مراجعه حضوری به کارگزاری‌های بورسی نیز دارد. 

حتما بخوانید: بهترین سرمایه‌گذاری در زمان رکود و تورم چیست؟ 

سود اسناد خزانه اسلامی چقدر است؟ 

 یکی از سوالات متداول سرمایه‌گذاران اوراق اخزا در خصوص میزان بازدهی و سود اسناد خزانه اسلامی است. اگرچه بازدهی اخزا در یک بازه خاص بوده؛ اما این میزان می‌تواند تحت تاثیر برخی فاکتورها متغیر باشد. 

در خصوص بازدهی اسناد خزانه باید چندین نکته را همواره مدنظر داشته باشید که ما در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم: 

نکته اول: سود اسناد خزانه اسلامی معمولا در محدود یک بازه خاص قرار داشته و به ندرت از آن کمتر یا بیشتر می‌شود. (حدود 20 درصد)

نکته دوم: بازدهی اخزا نسبت به بازارهای مالی طلا، ارز، سکه و سهام معمولا کمتر است. هر چند در زمان رکود بازارها؛ ممکن است بازدهی بیشتری را نصیب افراد کند. 

نکته سوم: در صورت خرید اوراق بعد از زمان انتشار آن؛ سود کمتری نصیب سرمایه‌گذار خواهد شد و برعکس. یعنی هر چقدر تاریخ خرید اوراق به سررسید نزدیک‌تر باشد؛ سود کمتری به افراد می‌رسد. 

نکته چهارم: تاریخ‌های سررسید اخزا معمولا چند هفته‌ای و ماهانه است. در واقع سرمایه‌گذار در یک بازه زمانی کوتاه می‌تواند به سود منطقی دست پیدا کند. 

روش محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی چگونه است؟ 

همانطور که ذکر شد سود اسناد خزانه می‌تواند تحت تاثیر تاریخ خرید و تاریخ سررسید آن؛ مقداری متفاوت باشد. در این خصوص می‌توانید از فرمول زیر استفاده کنید. 

با جای‌گذاری مقادیر مختلف در این فرمول؛ میزان بازدهی و سود اسناد خزانه اسلامی به دست خواهد آمد: 

YTM: (F/P)^(T/N)-1

در فرمول فوق هر کدام از مقادیر به قرار زیر هستند: 

می‌توانید از طریق سایت FIPIRAN نسبت به محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی اقدام کنید. 

البته چنانچه وقت اینگونه محاسبات را ندارید می‌توانید از طریق سایت FIPIRAN.COM  اقدام به محاسبه سود اسناد خزانه اسلامی کنید. در این سایت می‌توانید قیمت اسناد خزانه اسلامی در فرابورس را رصد کنید. 

روش خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی چگونه است؟ 

 خرید و فروش اسناد خزانه از طریق بازار فرابورس ایران صورت می‌گیرد. فرد ابتدا باید به یکی از کارگزاری‌های فرابورس ایران مراجعه کرده و به صورت فیزیکی درخواست دهد. 

البته نیاز است افراد کد بورسی نیز داشته باشند. در صورت نداشتن کد بورسی می‌توانند از طریق یکی از همین کارگزاری‌ها نسبت به دریافت کد اقدام کنند. بعد از آن نیز می‌توانند خرید و فروش اخزا را انجام دهند.

توجه کنید که فرایند خرید اسناد اخزا تقریبا مشابه با سایر اوراق بهادار از جمله اوراق مشارکت، اوراق اجاره و مابقی اوراق است. هر چند ممکن است تفاوت‌های جزئی نیز داشته باشند. 

اما یکی دیگر از سوالات پرتکرار سرمایه‌گذاران؛ در خصوص نحوه تعیین قیمت اسناد خزانه اسلامی در فرابورس است که معمولا به دو روش صورت می‌گیرد. 

تعیین قیمت اسناد خزانه اسلامی در بازار فرابورس معمولا به روش‌های ثبت سفارش و روش حراج صورت می‌گیرد. این دو روش علی‌رغم برخی تفاوت‌ها اما شباهت‌هایی نیز با یکدیگر دارند. 

جمع‌بندی

 در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با نکات مهم مربوط به خرید اخزا آشنا کنیم. از جمله اینکه اصلا فلسفه اسناد خزانه اسلامی چیست؛ مشکلات، میزان بازدهی و تعیین قیمت اسناد خزانه اسلامی در فرابورس چگونه است. 

با این حال، شما به عنوان یک سرمایه‌گذار نیاز دارید تا باتوجه به موقعیت زمانی که در آن قرار دارید و برخی پارامترهای دیگر، دست به خرید اسناد خزانه اسلامی بزنید. 

امکان دارد در برخی مواقع که بازارها بازدهی مناسبی دارند؛ خرید این اسناد چندان به صرفه نباشد یا برعکس. پیشنهاد ما این است که در این خصوص حتما با مشاوران خبره مشورت کنید که مشاوران الوبیزنس می‌توانند به شما کمک کنند. 

پرسش و پاسخ