بازار فرابورس چیست و چگونه کار می‌کند؟ 

بورس واژه‌ای است که این روزها به دلیل استقبال گسترده‌ای که از آن شده، بسیار به گوش می‌خورد، اما در کنار بورس بازار دیگری به نام "فرابورس" نیز وجود دارد. بنابراین این سوال برای بسیاری از افراد پیش می‌آید که بازار فرابورس چیست و چه تفاوتی با بورس دارد؟

بازار بورس و فرابورس علی‌رغم شباهت‌های زیاد، اما تفاوت‌های بنیادینی نیز با یکدیگر دارند. در این مقاله سعی داریم تا به تعریف فرابورس، تفاوت بورس با فرابورس، مزایای پذیرش در فرابورس، انواع بازار در فرابورس و دیگر موضوعات مرتبط بپردازیم. 

چنانچه به دنبال یادگیری در خصوص بورس هستید، ما در مطلب دیگری با عنوان «چرا و چگونه در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنیم؟» به طور جامع و مفصل در خصوص این بازار صحبت کرده‌ایم.

اما به داستان فرابورس برگردیم و بد نیست ابتدا بدانیم که اساسا این فرابورس چیست؟ تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ 

منظور از بازار فرابورس چیست؟

شرکت‌ها و نهادهای مالی فعال در اقتصاد برای تامین منابع مالی اقدام به پذیرش و عرضه سهام خود در بورس می‌کنند تا از این طریق نقدشوندگی خود را نیز افرایش دهند.

شرکت‌هایی که متقاضی ورود به بورس هستند باید دارای شرایط خاص این بازار باشند اما برخی شرکت‌ها و نهادهای مالی دارای شرایط اولیه در بورس نیستند؛ بنابراین برای این دست از شرکت‌ها که شرایط بورسی شدن را ندارند، بازار فرابورس ایجاد شده است.

دومین بازار سرمایه کشور با نام بازار فرابورس یا Over the Counter Market به اختصار (OTC) نامیده می‌شود که به اصطلاحا معنای «خارج از بورس» است. 

بازار فرابورس در سال 1387 با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت و با ساختار و سازوکار مشابه بورس، شرایط پذیرش شرکت‌ها و نهادهای مالی را ساده‌تر کرده است.

فرابورس این امکان را برای شرکت‌های متقاضی در بازار سهام فراهم کرده است که برای ورود سریع‌تر به بورس رویه‌های پذیرش را راحت‌تر پشت سر بگذارند.

به گونه‌ای است که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.  

خوب تا اینجا به طور نسبی فهمیدیم که بازار فرابورس چیست و چه کارکردهایی دارد. اما سوال دیگر آن است که تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ 

حتما بخوانید: نکاتی که قبل از خرید و فروش سهام باید بدانیم

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ 

سازوکار فرابورس همانند بورس بوده و مکانی برای خرید و فروش و معاملات سهام و سایر اوراق بهادار است. در فرابورس نیز همانند بورس قیمت اوراق براساس فرآیند عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

ذکر این نکته لازم است که پذیرش شرکت‌ها در فرابورس راحت‌تر بوده و قوانین سخت‌گیرانه کمتری برای نمادهای پذیرفته شده در تابلوهای فرابورس وجود دارد. این موضوع را نیز باید در نظر گرفت که ریسک سرمایه‌گذاری در نمادهای حاضر در فرابورس بیشتر از نمادهای حاضر در بورس است.

سطح نظارت در فرابورس نسبت به بورس کمتر بوده و در طول یک سال مالی به دلیل شفافیت بیشتر، شرکت‌های بورسی موظف هستند تعداد گزارش‌های بیشتری را منتشر کنند. همین امر سبب می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری و خرید و فروش در فرابورس نسبت به بورس بیشتر باشد.

در بازار فرابورس شفافیت کمتری وجود داشته و ریسک سرمایه‌گذاری در آن بیشتر است. 

انواع بازار در فرابورس را بشناسیم

اگر آشنایی کلی با بورس داشته باشید می‌دانید که بورس از دو بخش بازار اول و بازار دوم تشکیل شده است که با یکدیگر ارتباطاتی دارند.

به این صورت که اگر شرکتی که در بازار اول بورس است و عملکرد قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل می‌شود و بالعکس، یک شرکت با بهبود عملکرد خود می‌تواند به بازار اول بورس منتقل شود و ارتقا پیدا کند.

اما وضعیت فرابورس به چه شکل است و انواع بازار در فرابورس کدامند؟ ساختار فرابورس از چهار بازار تشکیل شده است که شامل بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم است.

به این صورت که هر چه از بازار اول به سمت بازار سوم حرکت می‌کنیم شرکت‌ها کوچک‌تر و احتمال ریسک بالاتر می‌شود.

درصد نوسان و برخی دیگر از شرایط معامله در بازار پایه و سوم نسبت به دیگر بازارهای فرابورس متفاوت است. در ادامه به معرفی انواع بازار در فرابورس می‌پردازیم. 

بازار اول فرابورس چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

طبق دستورالعملی که از سوی فرابورس ایران اعلام شده است، در بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام می‌شود.

در این بازار سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مورد معامله قرار می‌گیرد که حداقل 10 درصد از سهام ثبت شده شناور باشد، حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری آن گذشته باشد.

مشورت کنید: مشاوره سرمایه‌گذاری؛ حضوری، تلفنی و آنلاین 

همچنین آخرین سرمایه ثبت شده آنها حداقل یک میلیارد تومان باشد، زیان انباشته نداشته باشند و اعضای هیات مدیره و مدیرعامل آنها دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی موثر طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار یا سوء شهرت حرفه‌ای نباشند.

همچنین دامنه نوسان قیمت در این بازار ۵ درصدی و بدون حجم مبنا است.

بازار دوم فرابورس چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

بازار دوم نیز همانند بازار اول فرابورس، سهام شرکت‌های سهامی عام را ارایه می‌کند. اما نکته قابل توجه این است که شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس نسبت به بازار اول راحت‌تر و منعطف‌تر است.

در این بازار صرفا سهام شرکت‌های عامی مورد معامله قرار می‌گیرد که حداقل یک‌ سال از تاسیس آن گذشته باشد، حداقل 5 درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد.

همچنین  آخرین سرمایه ثبت شده آنها حداقل 100 میلیون تومان باشد، دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، له یا علیه شرکت وجود نداشته باشد و همچنین اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت دارای سابقه محکومیت قطعی کیفری نباشند.

در بازار دوم، شرکت‌های زیان ده و شرکت‌های کوچک و تازه تاسیس و همچنین آن‌هایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام را دارند نیز امکان پذیرش دارند.

بازار پایه فرابورس چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

در ادامه بررسی انواع بازار در فرابورس به بازار پایه می‌رسیم. شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار پایه بورس بسیار راحت‌تر است، به طوری که شرکت‌ها فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند.

شرکت‌های درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه بندی می‌گردد: بازار پایه زرد، بازار پایه نارنجی و بازار پایه قرمز که دامنه نوسان در هر یک از این بازارها در حال حاضر به ترتیب ۳، ۲ و ‍۱ درصد است.

همانطور که قبلا نیز ذکر شد هرچه از بازار اول فرابورس به بازار پایه فرابورس به‌خصوص بازار پایه قرمز حرکت کنید ریسک معاملات افزایش می‌یابد.

در بازار پایه زرد، شرکت‌هایی حضور دارند که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه فرابورس درج شوند.

در بازار پایه نارنجی، شرکت‌هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش را ندارند حضور دارند.

به همین ترتیب در بازار پایه قرمز نیز نماد شرکت‌هایی درج شده که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است.

حتما بخوانید: بهترین روش تشکیل سبد سهام چیست؟ 

بازار سوم فرابورس چه ویژگی‌هایی دارد؟ 

بازار سوم یا بازار عرضه فرابورس برای حضور آن دسته از شرکت‌ها بوده که شرایط یا امکان پذیرش در فرابورس را ندارند.

پذیره‌نویسی انواع اوراق بهادار از جمله شرکت‌های سهامی عام در شرف تاسیس در بازار سوم فرابورس انجام می‌شود که از مهمترین ویژگی‌های این بازار به شمار می‌آید.

برای عرضه سهام در این بازار نیازی به گذراندن فرایند پذیرش نیست و صرفا و با انجام تشریفات اداری در فرابورس نیز انجام می‌شود.

اوراق بهادار قابل عرضه در بازار سوم فرابورس ایران عبارتند از:

مزایای پذیرش در فرابورس چیست؟ 

در ادامه این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که چرا شرکت‌ها اقدام به عرضه سهام خود در فرابورس می‌کنند؟ این بازار چه مزیت‌هایی را برای شرکت‌های حاضر در آن فراهم می‌کند؟

در پاسخ به این سوال‌ها باید گفت فرابورس ایران تحت نظارت دقیق سازمان بورس و اوراق بهادار است و حضور در این بازار می‌تواند به معرفی شرکت در سطح ملی کمک قابل توجهی کند.

 ورود شرکت به بازار سرمایه موجب آشنایی قشر وسیعی از مصرف کنندگان با خریداران کالا و خدمات شرکت می‌شود. علاوه بر این فرابورس، مزایای متعددی را برای شرکت‌های پذیرفته شده خود فراهم کرده که مهمترین‌ آن‌ها را عبارتند از:

1: تامین مالی آسان و ارزان

به طور کلی مهمترین کارکرد بازار سرمایه تجهیز، جمع‌آوری و هدایت پس‌اندازهای کوچک به سمت اجرای طرح‌های بزرگ اقتصادی است.

شرکت‌ها به جای روی آوردن به منابع بانکی آن هم با پیچیدگی‌های خاص خود می‌توانند با شرایطی آسان‌تر از طریق بورس یا فرابورس اقدام به تامین منابع مالی مورد نیاز خود کنند.

بنابراین یکی از مهم‌ترین مزایای پذیرش در فرابورس همین مساله تامین مالی است. 

حتما بخوانید: سرمایه‌گذاری در مسکن بهتر است، طلا یا بورس؟ 

2: معافیت مالیاتی

از دیگر مزایای پذیرش در فرابورس بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی بوده که بر اساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس ایران مشمول مزایای مالیاتی قابل توجهی خواهند شد.

به این شکل که 5 درصد از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی (فرابورس) یا خارجی پذیرفته می‌شود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرش شده در این بورس‌ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بورس بخشوده می‌شود.

همچنین سهام شرکت‌هایی که برای معامله در بازارهای خاپرج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان بورس حداقل 20 درصد سهام شناور آزاد داشته باشند، معادل 2 برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌شوند.

به همین ترتیب اضافه شده است که از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها اعم از ایرانی و خارجی در بورس‌ها یا بازارهای خارج از بورس دارای مجوز، مالیات مقطوعی به میزان نیم درصد ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد.

بنابراین از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات بر ارزش افزوده خرید و فروش مطالبه نخواهد شد.

خرید و فروش در فرابورس به چه صورتی است؟ 

شاید برای شما نیز این سوال پیش آمده باشد که آیا برای خرید و فروش سهام در فرابورس باید کد بورسی جداگانه‌ای دریافت کرد؟ پاسخ به این سوال خیر است.

نحوه انجام معامله در فرابورس نیز همانند بورس بوده و با همان روال می‌توانید سهام شرکت‌های حاضر در فرابورس را خریداری کنید و بفروشید.

خرید و فروش در فرابورس همانند بازار سرمایه یا بورس است. 

شما با ثبت نام در یک کارگزاری و دریافت کد بورسی می‌توانید در هر کجای دنیا که باشید با اتصال به شبکه اینترنتی به خرید و فروش سهام شرکت‌های حاضر در بازار سهام اعم از بورس و فرابورس بپردازید.

کارگزاری‌ها نهادهای واسط بین شما و شرکت‌های بورسی بوده و با ایجاد کاربری برای دسترسی به معاملات روزانه بورس و فرابورس این امکان را به شما می‌دهند که اقدام به خرید و فروش در فرابورس کنید. 

مبتدیان و افرادی که به تازگی وارد این بازار شده‌اند باید بدانند که با اطلاعات کافی و بررسی کامل یک سهم اقدام به خرید یا فروش آن کنند یا در انجام معاملات خود از افراد کارشناس در این حوزه مشورت بگیرند.

پرسش و پاسخ

مطالب مرتبط