حق و حقوق و مزایای دارنده ثبت اختراع چیست؟

داشتن گواهی ثبت اختراع چه حق و حقوقی را به دارنده آن می‌دهد؟

سوال فوق در ذهن بسیاری از مخترعین و افرادی است که به دنبال ثبت اختراع یا ثبت طرح صنعتی هستند. پاسخ به آن بسیار گسترده و متنوع خواهد بود. به طور کل در قوانین و مقررات مربوطه تلاش شده تا به دو روش ممکن از مخترعین حمایت شود. روش اول آن است که از ایده و نوآوری آنها محافظت و با روش‌های مختلف سرقت آن مقابله شود. 

چرا که ثبت پتنت به نوعی برای دارنده آن یک تیر و چند نشان محسوب می‌‌شود و مزایای مختلفی می‌‌تواند برای آن وی داشته باشد. اما استفاده از این مزایا شرایط خاص خود را دارد و هر فردی در هر موقعیتی نمی‌تواند از آن استفاده کند. به عنوان مثال، این مساله در آزمون کنکور سراسری می‌تواند مزیت‌هایی برای افراد مخترع داشته باشد، اما طبیعی است که هر فردی نمی‌تواند از آن استفاده کند. گذشته از آن، میزان توانمندی‌ها و پتانسیل‌های دیگر شما نیز در استفاده از مزایا بی‌تاثیر نخواهد بود. به طور کل این مساله دارای پیچیدگی‌های خاص خود بوده و بهتر است موارد مختلف آن به صورت جداگانه بررسی شود که در ادامه به این موارد خواهیم پرداخت. 

 تاثیر ثبت اختراع در کنکور سراسری چیست؟ 

 برای بسیاری از افراد جای سوال است که سهمیه مخرعین در کنکور تا چه اندازه است و قانون چه حمایت‌هایی برای آنها در نظر گرفته است. اما بد نیست ابتدا به این پرسش پاسخ بدهیم که آیا اساسا مخترعین سهم خاصی در کنکور دارند؟ در پاسخ باید گفت آنگونه  نیست که برخی افراد تصور می‌کنند که با داشتن اختراع در هر حالتی می‌توان از مزایای کنکوری آن استفاده کرد. در واقع در  حالت عادی ثبت اختراع، چندان نمی‌توان به مزایای کنکوری آن دل خوش کرد و قانون مورد خاصی را در این خصوص پیش‌بینی نکرده است. اما یکی از اصلی‌ترین این راه‌ها جشنواره خوارزمی جوان بوده که در ادامه به آن می‌پردازیم. با این حال، در این خصوص می‌توانید با یک مشاور ثبت اختراع و مالکیت فکری مشورت کنید. 

مزایای جشنواره خوارزمی در کنکور چیست؟ 

جشنواره خوارزمی یکی از معتبرترین جشنوراه‌های علمی در رشته‌های مختلف است که افراد برتر آن از مزایای قابل توجهی برخوردار خواهند بود. این جشنوراه در چندین بخش مختلف برگزار می‌شود که یکی از آنها جشنواره جوان خوارزمی بوده که ویژه دانش‌آموزان و همچنین دانشجویان است. در بخشی از شیوه‌نامه اجرایی آن اینگونه روایت شده که برگزیدگان جشنوراه به دو طریق زیر از حمایت کنکوری برخوردار خواهند شد. 

لازم به توضیح است که برگزیدگان جشنواره خوارزمی شامل افرادی با دستاوردها و امتیازات علمی مختلف بوده که یکی از مهم‌ترین آنها ثبت اختراع است. بنابراین در اینجا می‌توان تاثیر ثبت اختراع در کنکور را مشاهده کرد. البته باید گفت در همین شیوه‌نامه تاکید شده که افراد بهتر است از این روش برای ورود به دانشگاه‌ها استفاده نکنند که این نکته بیشتر حالت توصیه‌ای داشته تا آنکه الزامی در خصوص آن وجود داشته باشد.

آیین‌نامه پذیرش برگزیدگان برتر در دوره‌های آموزش عالی 

یکی دیگر از دستورالعمل‌هایی که در آن به صورت غیرمستقیم به تاثیر ثبت اختراع در کنکور اشاره شده، آیین‌نامه نحوه پذیرش برگزیدگان جشنواره‌ها و مسابقات علمی در دوره‌های آموزش عالی است. ماده یک این آیین‌نامه اشاره می‌کند که افرادی که در برخی جشنوار‌ه‌ها و مسابقات علمی حائز رتبه‌های برتر (یک تا سوم) شوند، می‌توانند به دو طریق برای ورود بدون کنکور به دانشگاه اقدام کنند. این دو روش شامل شرکت در کنکور و کسب حدنصاب 85 درصد نمره گزینه آزاد در رشته مورد تقاضا یا گرفتن پذیرش از دانشگاه مورد نظر است. از جمله جشنوراه‌ها و مسابقات علمی مورد اشاره در این آیین‌نامه می‌توان به همان جشنواره جوان خوارزمی در کنار جشنواره بین‌الملل خوارزمی، جشنواره رازی و سایر مسابقات علمی دارای اعتبار اشاره کرد. لازم به یادآوری است که یکی از مصادیق موجود برای کسب رتبه برتر در این جشنواره‌ها، ثبت اختراع است. چرا که مصادیق و روش‌های دیگری برای برگزیده شدن نیز وجود دارد.

تثبت اختراع و معافیت سربازی؟ 

یکی دیگر از مزایای ثبت اختراع را می‌توان در قضیه سربازی دانست که این روزها برای بسیاری از مشمولان خدمت مقدس جای سوال است. در اینجا باز هم همانند مورد قبلی باید برخی توضیحات را ارائه داد و اینگونه نیست که صرفا با داشتن یک گواهی ثبت اختراع بتوانید از سربازی معاف شوید! به طور کلی در این روش شما به طور کامل از رفتن به سربازی معاف نخواهید شد. اما می‌توانید از پروژه‌های جایگزین خدمت سربازی استفاده کنید که به طور غیرمستقیم همان معافیت از سربازی محسوب می‌شود! برای این کار باید به صورت کلی دو مرحله زیر را  طی کنید. 

ثبت اختراع در اداره ثبت مالکیت معنوی

ابتدا لازم است که شما اختراع مورد نظر خود را در اداره ثبت مالکیت معنوی ثبت کند. این کار خود مستلزم انجام برخی کارها و فرایندها خواهد بود. اما معمولا بیشتر اقدامات مربوط به آن از طریق وبسایت این مرکز قابل انجام خواهد بود. در آنجا لازم است که شما مستندات لازم برای توضیح و شرح اختراع خود را ارائه دهید و به نوعی در برابر کارشناسان مرکز بتوانید از اختراع مورد نظر خود دفاع کنید. این کار مراحل، فرایندها و اقدامات خاص خود را دارد که ما در مقاله «چگونه اختراعم را ثبت کنم» صفر تا صد آن را برای شما توضیح داده‌ایم. بعد از آنکه شما اختراع خود را ثبت و گواهی آن را دریافت کردید، باید از طریق بنیاد ملی نخبگان برای استفاده از تسهیلات نظام وظیفه مربوط به آن اقدام کنید. 

تسهیلات نظام وظیفه بنیاد ملی نخبگان 

بنیاد ملی نخبگان تسهیلات مختلفی را برای حمایت از نخبگان در نظر گرفته که یکی از آنها استفاده از نظام وظیفه تخصصی است. برای استفاده از این تسهیلات که از آن به عنوان پروژه جایگزین خدمت نیز استفاده می‌کنند، افراد باید بتوانند امتیازات لازم را کسب کنند. امتیازات مختلفی از قبیل معدل، مقالات علمی و برخی موارد دیگر که یکی از آنها نیز داشتن اختراع است. خصوصا آنکه اگر اختراع مورد نظر به تایید این بنیاد برسد از امتیازات خوبی برخوردار خواهد شد. با این حال، این صرفا اختراع نیست که در این زمینه تاثیرگذار خواهد بود، چرا که موارد و فاکتورهای مهم دیگری هم وجود دارند. به عنوان مثال، حتی افراد کلیدی فعال در شرکت‌های دانش‌بنیان نیز می‌توانند از این تسهیلات به دو صورت امریه و پروژه جایگزین خدمت استفاده کنند که در مقاله «هر آنچه باید از سربازی شرکت‌های دانش‌بنیان بدانیم» به آن پرداخته‌ایم. دارندگان اختراع در صورت تایید توسط بنیاد ملی نخبگان می‌توانند از پروژه جایگزین خدمت استفاده کنند که در این روش فرد تنها دور آموزش 45 روزه را در پادگان سپری خواهد کرد. 

 واگذاری و فروش اختراعات جدید 

یکی از مزایایی که ثبت اختراع می‎‌تواند داشته باشد، فروش آن توسط مخترع یا واگذاری به شخص حقیقی و حقوقی است. هر چند که در حالت کلی توصیه می‌شود فرد از اختراع خود در جهات دیگری استفاده کند. با این حال، براساس قانون ثبت اختراع، هیچگونه مانعی در راستای واگذاری اختراعات وجود ندارد. در ماده 51 آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری اینگونه آمده که مخترع می‌تواند حق اختراع خود را به صورت‌های مختلف به افراد حقیقی و حقوقی واگذار کند. آنگونه که در این ماده قانونی آمده اجازه بهره‌برداری از اختراع توسط دیگران می‌تواند به صورت انحصاری یا غیرانحصاری باشد. البته نباید فراموش کرد که انتقال و واگذاری حق اختراع باید در مراکز مربوطه به ثبت قانونی برسد. از این حق معمولا مخترعین به روش‌های مختلف استفاده می‌کنند. برخی از آنها اقدام به فروش اختراعات خود کرده و از آن به عنوان یک منبع درآمد استفاده می‌کنند که البته کار چندان جالبی نخواهد بود! اما در مقابل افراد دیگری هستند که از طریق همکاری با سایر شرکت‌ها و افراد حقوقی و حقیقی سعی در ایجاد و فروش یک محصول جدید می‌کنند.  با این حال، روش‌های دیگری نیز وجود دارد که شما می‌توانید از آن برای بهره‌برداری بهتر از اختراع خود استفاده کنید که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. 

 ثبت شرکت دانش‌بنیان با استفاده از ثبت اختراع 

شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله شرکت‌هایی هستند که استفاده از تکنولوژی پیشرفته در آنها شرط اساسی جهت تاسیس است. البته لازم است گفته شود که معمولا مقوله‌ای به نام ثبت شرکت دانش‌بنیان وجود ندارد. بلکه این محصول دانش‌بنیان است که باید به ثبت برسد و ثبت شرکت در آنها همانند ثبت سایر شرکت‌های دیگر است. اما ثبت اختراع در کجا به داشتن شرکت دانش‌بنیان کمک خواهد کرد؟ افرادی که دارای یک اختراع باشند می‌توانند از این مزیت برای داشتن یک شرکت دانش‌بنیان استفاده کنند. البته برای داشتن شرکت دانش‌بنیان نیاز به داشتن اختراع حتما وجود ندارد. اما این عامل می‌تواند نقش مهمی در این خصوص بازی کند. با این حال، مزایای دیگری نیز در این زمینه وجود دارد. 

از جمله آنکه در ماده 7 آیین‌نامه اجرایی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان تصرح شده که این شرکت‌ها جهت ثبت اختراعات خود همچنین می‌توانند از تسهیلات قرض‌الحسنه استفاده کنند. در واقع به نوعی می‌توان گفت داشتن اختراع و داشتن شرکت دانش‌بنیان هر هر کدام مزایای برای یکدیگر دارند. یعنی هم می‌توان از اختراع در جهت داشتن شرکت دانش‌بنیان استفاده کرد و هم از این شرکت‌ها در جهت بهره‌برداری بهتر از مالکیت معنوی و اختراعات استفاده کرد. با این حال،این شرکت‌ها مزایای دیگری نیز دارند که از جمله آنها می‌توان به «معافیت مالیاتی شرکت‌هایی دانش‌بنیان» اشاره کرد. 

شرایط وام اختراع به چه صورت است؟

یکی دیگر از مزایایی که برای مخترعین در نظر گرفته شده استفاده از تسهیلات مالی و وام است. اما این هم بدین صورت نیست که در هر حالتی و سریعا بتوان آن را دریافت کرد. در این خصوص چندین روش وجود دارد که به آنها اشاره می‌کنیم. یکی از روش‌های دریافت وام اختراع استفاده از همان ماده قانونی بوده که قبلا به آن اشاره کردیم. یعنی ماده 7 آیین‌نامه اجریی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان که به آن اشاره شد. اما غیر از این روش، راه‌های دیگری نیز برای دریافت وام اختراع وجود دارد که یکی از آنها استفاده از تسهیلات صندوق نوآوری و شکوفایی وابسته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم. 

در آیین‌نامه شناسایی و پشتیبانی از اختراعات برگزیده کشور، روش‌های متعددی برای برخورداری از حمایت‌های لازم ذکر شده که یکی از آنها استفاده از وام و تسهیلات مالی صندوق نوآوری و شکوفایی است. آنگونه که در این آیین‌نامه ذکر شده، هر سال بنیاد ملی نخبگان اختراعات موجود در کشور را به سه سطح تقسیم‌بندی خواهد کرد و براساس سطوحی که دارند به آنها امتیازاتی اعطا می‌شود. برخی از این امتیازات شامل تسهیلات مالی است. به عنوان مثال، برای اختراعات سطح سوم علاوه بر جایزه نقدی، تسهیلات مالی جهت راه‌اندازی شرکت دانش‌بنیان در زمینه اختراع مورد نظر نیز پیش‌بینی شده است. ضمن آنکه برای این دسته تسهیلات فرهنگی و رفاهی نیز در نظر گرفته شده است. این تسهیلات همچنین برای اختراعات سطح دو نیز در نظر گرفته شده است. 

اما آیین‌نامه مذکور برای اختراعات سطح یک، تسهیلات مالی صندوق نوآوری شکوفایی را در نظر گرفته است. البته این تسهیلات باید در راستای ایجاد شرکت نوپا یا دانش‌بنیان در جهت اختراع مورد نظر اعطا می‌شود. لازم به ذکر است که میزان تسهیلات مادی اعطا شده به مخترعان هر ساله تغییر یافته و افزایش پیدا می‌کند. با این حال، برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص چگونگی استفاده از این تسهیلات می‌توانید با یک مشاور ثبت اختراع مشورت کنید. 

یکی دیگر از روش‌های دریافت وام اختراع ممکن است از طریق صندوق حمایت از پژوهشگران ریاست جمهوری باشد. البته در دستورالعمل‌های مربوط به این صندوق به صراحت در این خصوص صحبت نشده است. با این حال، معمولا گاهی اوقات در اظهارنظرات و سخنرانی مسئولان آن چنین وعده‌هایی داده می‌شود. با این حال، در پورتال این صندوق حمایت از دو نوع حمایت مادی و معنوی برای حمایت از پژوهشگران در نظر گرفته شده که به احتمال زیاد در بسیاری موارد مخترعین را نیز شامل شود. اما به صورت اختصاصی نیز این صندوق حمایت‌هایی را در خصوص اختراع انجام می‌دهد. این کار به صورت کمک به ثبت اختراع و تهیه لوازم مورد نیاز برای تحقیق صورت می‌گیرد. 

 به مهم‌ترین مزایای ثبت اختراع اشاره کردیم. بد نیست بدانید که این کار مزایا و کاربردهای دیگری نیز برای شما دارد که از جمله آنها می‌توان به تاثیر ثبت اختراع در مهاجرت، دریافت اقامت، سرمایه‌ذاری در سایر کشورها و بسیاری از موارد دیگر اشاره کرد. برای کسب اطلاع از سایر مزایای ثبت اختراع و همچنین استفاده از نظرات متخصصان می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی و حضوری ثبت اختراع استفاده کنید. 

یوسف قاسمی

مشاور امور حقوقی و مالکیت فکری

یوسف قاسمی مشاور مالکیت فکری و امور حقوقی، دکتری حقوق فناوری های نوین، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، مشاور شرکت های دانش بنیان و کسب وکارهای نوپا در امور حقوقی و قراردادی

درخواست مشاوره هر دقیقه 4,000 تومان

بیشتر

امیرحسین برنائی

مشاوره حوزه ثبت اختراعات خارجی و نقض پتنت

امیرحسین برنائی مشاوره حوزه ثبت اختراعات خارجی و متخصص در حوزه مالکیت فکری، نقض پتنت، تحلیل پتنت

درخواست مشاوره هر دقیقه 3,000 تومان

بیشتر

بیژن نصیری اعظم

مشاور ثبت و حمایت بین‌المللی از اختراعات

بیژن نصیری اعظم به عنوان مشاور مالکیت فکری ثبت بیش از ۱۰ علامت تجاری، حدود ۴۵ اختراع در معاهده PCT و ۵۰ اختراع و اثر ملی را در کارنامه خود دارد.

درخواست مشاوره هر دقیقه 3,500 تومان

بیشتر