منظور از اعتراض مالیاتی چیست؟

پرداخت مالیات و جرایم مالیاتی برای بسیاری از مدیران کسب‌وکارها در ایران و جهان یک چالش پردردسر است. اکثر آنها تلاش می‌کنند با روش‌های مختلف از آثار سوء این چالش‌ بکاهند که یکی از آنها اعتراض مالیاتی است. 

اگر معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان و برخی معافیت‌های دیگر را نادیده بگیریم، باید گفت به لحاظ قانونی و از منظر ملی نیاز است که صاحبان کسب‌کارها دین خود را نسبت به کشورشان با پرداخت مالیات ادا کنند.

اما مساله این است که در بسیاری از مواقع عدم اطلاع کافی صاحبان کسب‌وکار از قوانین و رویه‌ها باعث می‌شود تا حقوق‌شان خواسته یا ناخواسته زیر پا گذاشته شود.

معمولا یکی از راهکارها برای کاشتن از جرائم این حوزه، پیگیری اعتراض مالیاتی بوده که خود به روش‌های مختلفی صورت گرفته و مراحل گوناگونی نیز دارد.

در این نوشتار قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که نحوه اعتراض مالیاتی و نحوه اعتراض مودی به مالیات تشخیصی چگونه است؟ 

حتما بخوانید: معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان چگونه است؟ 

قبل از هر موضوعی بد نیست بدانیم که مالیات معمولا به دو صورت پرداخت می‌شود. اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم، برخی از مودیان خود اقدام به تسلیم اظهارنامه کرده و بر مبنای آن سازمان امور مالیاتی نیز رقم قابل پرداخت را به آنها اعلام می‌کند.

در مقابل این روش که به خوداظهاری معروف است، روش دیگری به نام اظهارنامه مالیات برآوردی وجود دارد که در آن سازمان بنا به دلایلی اقدام به تعیین مالیات علی‌الراس می‌کند.

از جمله این دلایل می‌توان به عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی یا غیرقابل بررسی بودن مدارک و اسناد ارائه شده اشاره کرد. در این حالت ممیزان سازمان با بررسی اسناد و مدارک، خود اقدام به تعیین رقم قابل پرداخت کرده که معمولا مالیات سنگینی را نیز وضع می‌کنند.

بنابراین بسیاری از مدیران کسب‌وکار ترجیح می‌دهند تا با استفاده از خدمات مشاوره مالیاتی به صورت خوداظهاری اقدام به تسلیم اظهارنامه مالیاتی بکنند.

معمولا بعد از آنکه صاحبان کسب‌وکار اظهارنامه خود را تسلیم سازمان کردند، بعد از مدتی برگ تشخیص مالیات برای مودی صادر می‌شود که در صورت اعتراض، فرد حقیقی یا حقوقی می‌تواند تا سی روز اعتراض به مالیات خود را همراه با مدارک و مستندات ارائه نماید.

اعتراض به برگ تشخیص مالیات می‌تواند ادامه‌دار بوده یا آنکه در همان مرحله ابتدایی حل شود. در ادامه به فرایندهای مختلف آن اشاره می‌کنیم. 

 نحوه اعتراض مودی به مالیات تشخیصی چگونه است؟ 

سوال فوق ذهن بسیاری از مودیان را به خود مشغول کرده است. همانطور که اشاره شد هنگام ارائه برگ تشخیص مالیاتی، می‌توان با استناد به مواد قانونی نسبت به اعتراض مالیاتی اقدام کرد.

ما در تصویر زیر تلاش کرده‌ایم تا مراحل پیگیری اعتراض مالیاتی را به صورت واضح و مشخص به تصویر بکشیم. هر چند در ادامه نیز به صورت نوشتاری این مراحل و نکات مربوط به آن را توضیح خواهیم داد. 

مراحل پیگیری اعتراض مالیاتی

از همان ابتدا و در صورت اعتراض مودی به مالیات تشخیصی، چند حالت قابل تصور بوده که ماده 238 قانون مالیات‌های مستقیم به آن اشاره کرده و بهتر است کارفرمایان حتما آن را مطالعه کنند. 

در این ماده قانونی اشاره شده که بعد از اعتراض فرد، چندین حالت رخ می‌دهد. در یک حالت ممکن است مسئولین مربوطه اسناد و مدارک را برای رد برگ تشخیص کافی دانسته و آن را رد کنند. 

در واقع در این حالت میزان مالیات در نظر گرفته شده برای فرد تعدیل می‌شود و به نحوی درآمد او افزایش پیدا خواهد کرد. 

اما حالت دیگری نیز در پیگیری اعتراض مالیاتی وجود دارد که منجر به ادامه‌دار شدن فرایند اعتراض شده و آن زمانی است که ممیزان دلایل و مدارک ارائه شده از سوی مودی را ناکافی بدانند.

در این صورت پرونده برای رسیدگی بیشتر به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می‌شود. در این حالت مودی باید مراحل اعتراض به رای هیات حل اختلاف مالیاتی را پیگیری کند که سازوکار خاص خود را دارد. 

لازم به ذکر است که بنا بر ماده 238 سازمان امور مالیاتی موظف است به مدت 30 روز بعد از اعتراض مودی، به آنها پاسخ دهد. همچنین اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی می‌تواند توسط خود فرد یا آنکه توسط وکیل تام‌الاختیار وی صورت بگیرد.

بنا بر قانون نیاز است که مودی یا نماینده وی اسناد و مدارک را به صورت کتبی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهد.

برای این کار مودیان باید به سامانه ثبت اعتراض مالیاتی مراجعه کنند. در این سامانه افراد می‌توانند شکایات یا انواع اعتراضات خود را ارائه دهند.

در اینجا معمولا دو نوع برگه وجود دارد که امکان اعتراض در خصوص آنها فراهم بوده که شامل برگه ارزیابی و ابلاغیه رای هیئت حل اختلاف مالیاتی است.

برای بسیاری از مودیان نحوه نوشتن برگ اعتراض مالیات تشخیصی محل ابهام بوده و در خصوص نوشتن آن اطلاعات کافی در دست ندارند. بهتر است قبل از انجام این کار، نمونه برگ اعتراض مالیاتی را در اینترنت پیدا کرده و انواع آن را بررسی کرد.

با این حال، می‌توان برای نحوه نوشتن برگ اعتراض مالیات تشخیصی برخی نکات را در نظر گرفت که در ادامه آن اشاره می‌کنیم. 

حتما بخوانید: آیا به قرارداد مشاوره مالیات تعلق می‌گیرد؟ 

ویژگی‌های نامه اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی 

در این نامه مودی خلاصه‌ای از اعتراض خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه داده و برای اثبات ادعای خود باید از مدارک و اسناد ضمیمه شده استفاده کند.

در بخشی از این نامه اطلاعات شخصی افراد حقیقی یا حقوقی و در بخش دیگر معمولا اطلاعات مربوط به مساله یا مشکل شرح داده می‌شود.

برای نوشتن نامه اعتراض مالیاتی بهتر است نکات زیر را رعایت کنید: 

نحوه اعتراض مالیاتی در هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی چگونه است؟ 

همانطور که اشاره شد در مرحله ابتدایی چنانچه ممیزان سازمان ادله و اسناد ارائه شده از سوی مودی در خصوص اعتراض را ناکافی بدانند، پرونده برای بررسی بیشتر به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارسال خواهد شد.

در واقع در مرحله قبل مسئول رسیدگی به اعتراض مالیاتی سازمان امور مالیاتی بود، اما در این مرحله اینگونه نیست و ترکیب هیئت اختلاف مالیاتی به صورت دیگری است. ماده 247 قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص فرایند رسیدگی به پرونده در این هیئت توضیح داده است.

براساس این ماده قانونی فارغ از هر رای و نظری که هیئت مربوطه بدهد، آن رای باید حتما اجرا شود. در واقع هر چند امکان اعتراض به رای هیئت حل اختلاف نیز وجود دارد، اما باید ابتدا رای اجرا شود.

در اینجا این سوال ممکن است مطرح شود که اگر مودیان به میزان مالیات پرداختی اعتراض داشته باشند، آیا باید آن مبلغ را پرداخت کنند؟

در پاسخ باید گفت که این دسته از افراد می‌توانند مالیات مربوطه را پرداخت و سپس در خصوص برگشت رای در فرایند تجدیدنظر نسبت به استرداد آن اقدام کنند. 

براساس ماده 247 قانون مالیات‌های مستقیم افراد می‌توانند ظرف 20 روز نسبت به رای صادر شده اعتراض خود را همراه با مستندات ارائه دهند.

بنابراین رای صادر شده قابل اعتراض خواهد بود که رسیدگی به آن بر عهده هیئت حل اختلاف تجدیدنظر است. اما چنانچه افراد نسبت به رای صادر شده اعتراضی نداشته باشند، آن رای قطعیت خواهد یافت.

بنا بر ماده قانونی یاد شده اعضای هیئت حل اختلاف نباید پیش‌تر در خصوص مساله یا موضوع مورد بحث رای داده یا اظهارنظر کرده باشند. بعد از اعلام رای از طرف این هیئت، ممکن است سازمان امور مالیاتی یا مودی نسبت به آن اعتراض داشته باشند.

در صورت اعتراض هر کدام از آنها، در مرحله تجدیدنظر صرفا به آن ادعا یا اعتراض رسیدگی خواهد شد. حال سوال این است که ترکیب اعضای هیئت حل اختلاف مالیاتی به چه صورت است؟ 

حتما بخوانید: مالیات بر ارث چیست و به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد؟ 

 ترکیب اعضای هیئت حل اختلاف مالیاتی 

براساس ماده 244 قانون مالیات‌های مستقیم اعضای این هیئت از سه نفر تشکیل می‌شوند که وظیفه دارند تا ظرف مدت ده روز نسبت به تشکیل جلسه برای رسیدگی به پرونده اقدام کنند.

ترکیب به این صورت بوده که یکی از آنها نماینده سازمان امور مالیاتی خواهد بود که از منافع این سازمان دفاع خواهد کرد. نفر دیگر یک قاضی شاغل یا حتی بازنشسته از قوه قضائیه بوده که نسبت به آن موضوع خاص تسلط داشته باشد.

در برخی موارد در شهرستان‌ها ممکن است که چنین فردی پیدا نشود که در این حالت قوه قضائیه با درخواست سازمان امور مالیاتی یک نفر قاضی را معرفی خواهد کرد. اما نفر سوم فردی است که معمولا از آن به عنوان نماینده انجمن‌ها یا تشکل‌ها یاد می‌کنند.

بنا بر قانون این فرد می‌تواند یک نماینده از جانب اتاق بازرگانی، اتاق تعاون، جامعه حسابداران رسمی ایران، شواری شهر یا سایر مجامع و انجمن‌های حرفه‌ای باشد.

انتخاب چنین فردی تا حد قابل‌توجهی به موضوع مورد بحث در پرونده و تخصص آن فرد یا مجمع بستگی خواهد داشت.

اما فرایند انتخاب نیز به این صورت بوده که مودی بنا به موضوع پرونده، افراد مورد نظر را انتخاب و در نهایت سازمان امور مالیاتی از بین آنها یکی را انتخاب خواهد کرد.

همانگونه که ذکر شد ترکیب این هیئت سه نفره بوده و برای اجرای حکم نیاز به رای اکثریت وجود دارد. هر چند در نهایت باید نظر اقلیت نیز در متن رای ذکر شود. 

پیگیری اعتراض مالیاتی در هیئت اختلاف تجدیدنظر مالیاتی 

پیش‌تر اشاره شد که افراد حقیقی و حقوقی بعد از صدور رای در هیئت اختلاف بدوی باید نسبت به اجرایی کردن آن رای اقدام کنند. اما برخی افراد ممکن است که همچنان نسبت به رای صادر شده اعتراض داشته باشند.

برای این کار ضمن پرداخت مالیات مورد نظر در رای، می‌توانند اعتراض خود را به هیئت اختلاف تجدیدنظر مالیاتی ارائه دهند. براساس قانون افراد فرصت دارد تا بعد از اعلام رای بدوی به مدت بیست روز نسبت به اعتراض اقدام کنند. 

حتما بخوانید: تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی 

لازم به ذکر است که پیش‌تر این امکان اعتراض از قانون برداشته شده بود و افراد نمی‌توانستند به رای صادره اعتراض کنند. اما در سال 1388 این موضوع دوباره در قانون گنجانده شد.

از طرفی از این مرحله به بعد، فرایند رسیدگی به اعتراضات معمولا دارای پیچیدگی بیشتری شده و مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید. چرا که افراد و مراکز مورد نظر برای رسیدگی به پرونده، جزء مسئولین رده‌بالا محسوب می‌شوند. 

اعتراض در شورای عالی مالیاتی 

چنانچه اعتراض مالیاتی یکی از طرف‌های درگیر یعنی مودی یا سازمان امور مالیاتی همچنان ادامه داشته باشد، فرایند رسیدگی پرونده به شورای عالی مالیاتی خواهد رسید. ماده 251 قانون مالیات‌های مستقیم بیان می‌دارد:

«در صورتی که مودیان حقوقی یا حقیقی و همچنین سازمان امور مالیاتی نسبت به رای قطعی صادر شده از جانب هیئت حل اختلاف مالیاتی همچنان اعتراض داشته باشند، ظرف مدت 30 روز فرصت دارند تا با ارائه مستندات و مدارک کافی به شورای عالی مالیاتی شکایت کنند.»

در خصوص ترکیب اعضای شورای عالی مالیاتی نیز باید گفت در ماده 252 قانون مالیات‌های مستقیم به این مهم اشاره شده است. براساس این ماده قانونی ترکیب شورای عالی مالیاتی متشکل از 25 نفر به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی و حکم وزیر اقتصاد خواهد بود.

این افراد باید در زمینه مالی، مالیاتی، اقتصادی، حقوقی، حسابداری و حسابرسی صاحب‌نظر باشند. به نحوی که در این رشته‌ها دارای حداقل مدرک کارشناسی یا معادل آن باشند.

حتما بخوانید: آنچه از مالیات ارزش افزوده باید بدانیم

جلسات این شورا با حضور حداقل دو سوم اعضا رسمیت یافته و آرا صادره باید از موافقت حداقل نصف به علاوه یک نفر از کل حاضرین برخوردار باشد.

همچنین براساس ماده قانونی مذکور باید 15 نفر از اعضای این شورا از کارمندان واحدهای تابعه وزارت اقتصاد یا سازمان‌های مربوطه بوده که حداقل 6 سال سابقه فعالیت در این عرصه را داشته باشند. 

نحوه اعتراض به برگ مالیات قطعی در دیوان عدالت اداری 

در برخی از موارد ممکن است مودیان در مهلت‌های قانونی ارائه شده نتوانند به مالیات‌های قطعی اعتراض خود را بیان کنند. در اینگونه مواقع بحث شکایت فوق‌العاده به میان خواهد آمد. در واقع این نوع شکایات قابل رسیدگی در مرجع دیگری نخواهد بود.

به همین دلیل وزیر اقتصادی هیئتی سه نفره برای برای پیگیری اعتراض مالیاتی این نوع پرونده‌ها را مشخص می‌کند. این هیئت ضمن بررسی اسناد و مدارک ارائه شده رای خود را صادر و رای اکثریت آنها باید اجرایی شود.

در اینجاست که اگر افراد حقیقی یا حقوقی به رای صادره اعتراض داشته باشند، می‌توانند شکایت خود را به دیوان عدالت اداری ببرند. 

 به مراحل اعتراض مالیاتی و چگونگی انجام فرایندهای آن اشاره شد. اما باید بدانیم که پرونده‌های مالیاتی به علت پیچیدگی‌های خاصی که دارند، هر کدام دارای شرایط مخصوص به خود هستند.

این پیچیدگی باعث شده تا در سالیان اخیر بسیاری از مدیران شرکت‌ها با جریمه‌های میلیونی و حتی گاه میلیاردی روبرو شوند. یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از این اتفاقات، استفاده از خدمات مشاوره در زمینه اعتراض مالیاتی است.

 مجموعه الوبیزنس این امکان را فراهم کرده تا بتوانید در زمینه مالیات یا سایر زمینه‌های کسب‌وکار به صورت حضوری، تلفنی یا آنلاین برای دریافت مشاوره اقدام کنید. 

پرسش و پاسخ