راهنمابلاگ

آنچه باید از مالیات بر ارزش افزوده بدانیم

.

۱۳۹۹/۰۲/۱۶

مالیات

اصلا ارزش افزوده چیست؟

همگی ما در سالیان اخیر در خصوص مالیات بر ارزش افزوده کم و بیش چیزهایی شنیده‌ایم. بسیاری اوقات فروشندگان در خصوص این موضوع با ما صحبت کرده‌اند. در بسیاری از خریدهای اینترنتی روزمره پیامی مبنی بر دریافت مالیات بر ارزش افزوده به ما نشان داده می‌شود. اما آیا تاکنون در خصوص این نوع مالیات و فلسفه پرداخت و روش‌های آن فکر کرده‌اید؟

در این مقاله به دنبال آن هستیم تا به صورت صفر تا صد این موضوع را بررسی و برای شما در خصوص روش‌ها و چگونگی اخذ این نوع مالیات توضیح دهیم. اما قبل از آن بد نیست بدانیم که اساسا مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ 

اقتصاد خوانده‌ها بهتر می‌دانند که از تولید تا مصرف نهایی یک کالا مراحل مختلفی پشت سر گذاشته می‌شود. در ابتدا مواد اولیه و خام فراهم شده و سپس در هر مرحله این مواد تکمیل‌تر و به نوعی ارزش بیشتری به آنها اضافه می‌شود تا کالا در نهایت آماده و تکمیل گردد.

هر فرد و گروهی در هر کدام از مراحل تولید و توزیع کالا و خدمات، ارزش خاصی را به آن اضافه می‌کنند که به آن ارزش افزوده گفته می‌شود. در واقع در هر مرحله ارزش ریالی آن کالا بالاتر رفته و قیمت بیشتری پیدا می‌کند تا در نهایت کالا تکمیل گردد.

ارزش افزوده واقعی را معمولا از کسر ارزش واقعی کالا یا خدمات از ارزش مواد خام و اولیه به دست می‌آورند که در ادامه با یک مثال به صورت شیوا آن را توضیح می‌دهیم. این مفهوم در زبان انگلیسی با عنوان value added شناخته می‌شود. 

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

این نوع مالیات یک مالیات غیرمستقیم محسوب می‌شود که بر حسب تعریفی که از ارزش افزوده ارائه شد، از تمامی مراحل مختلف تولید، توزیع و عرضه یک محصول یا خدمت گرفته می‌شود.

همانطور که ذکر شد از تولید تا مصرف یک کالا مراحل مختلفی پشت سر گذاشته می‌شود. مالیات ارزش افزوده به صورت مرحله‌ای از افراد مختلف در این مراحل گرفته می‌شود تا در نهایت مصرف‌کننده نهایی آن را پرداخت کند.

در واقع از همان ابتدا که تولیدکننده کالا مواد اولیه را خریداری می‌کند، مالیات بر ارزش افزوده آنها را نیز می‌پردازد. اما در مرحله بعد و هنگامی که کالای ساخته شده را تحویل مشتری می‌دهد، مالیات بر ارزش افروده آن را از خریدار دریافت می‌کند. مابه‌التفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی توسط وی به عنوان مالیات به دولت اعطا می‌گردد.

ممکن است افراد و گروه‌های دیگر در مراحل بعدی هر کدام ارزش افزوده خاصی را به کالا اضافه کنند و مالیات آن را دریافت و به دولت پرداخت کنند تا در نهایت بار اصلی پرداخت آن به دوش مصرف‌کننده نهایی بیفتد.

در واقع در این نوع مالیات، تولیدکننده مالیات خاصی را پرداخت نمی‌کند و بار پرداخت آن به صورت مرحله‌ای و از طریق واسطه‌ها به مصرف‌کننده نهایی می‌رسد. 

چه کسانی باید مالیات بر ارزش افزوده بدهند؟ مصرف‌کننده نهایی کالا 

 مثال برای مالیات بر ارزش افزوده

 در اینجا قصد داریم تا با ذکر یک مثال ساده ساختار و نحوه پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را برای شما توضیح دهیم. در این مثال فرض ما بر این است که یک شرکت تولیدکننده بستنی در حالی فعالیت می‌کند که نرخ مالیات بر ارزش افزوده 10 درصد است. 

در ابتدا تولیدکننده مواد اولیه مانند شیر، شکر و سایر مواد را به ارزش 3 هزار ریال خریداری می‌کند که در این شرایط باید به میزان 10 درصد یعنی 300 ریال نیز پرداخت کند. بنابراین به صورت کلی تولیدکننده 3300 ریال پرداخت می‌کند. 300 ریال ارزش افزوده را باید شخص فروشنده مواد اولیه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. 

در مرحله بعد تولیدکننده، بستنی را به ارزش 6 هزار ریال به توزیع‌کننده به فروش می‌رساند که با در نظر گرفتن 600 ریال مالیات ارزش افزوده، در واقع تولیدکننده 6600 ریال را دریافت کرده است.

در این اینجا تولیدکننده میزان مالیات دریافتنی را از مالیات پرداختی کسر کرده و مابقی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند. در واقع از مجموع 600 ریال، به میزان 300 ریال مالیات پرداختی از آن کسر خواهد شد و 300 ریال باقی‌مانده به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد شد. 

حال فرض کنید در مرحله بعد توزیع‌کننده بستنی مورد نظر را با قیمت 10 هزار ریال به دست مصرف‌کننده می‌رساند. طبیعی است که باید به میزان یک هزار ریال را به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت کند که مجموعا 11 هزار ریال خواهد شد.

توزیع‌کننده با دریافت یک هزار ریال از مصرف‌کننده نهایی، میزان مالیات پرداختی خود در مرحله قبل (600 ریال) را کسر کرده و مابقی را به سازمان امور مالیاتی پرداخت خواهد کرد. 

 قانون مالیات بر ارزش افزوده چه می‌گوید؟ 

بحث بر سر ارزش افزوده بارها در مجلس شورای اسلامی در دهه 60 و 70 مطرح شده بود تا نهایتا در سال 1387 قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس تصویب و برای اجرا ابلاغ شد. این قانون در 53 ماده قانونی تدوین شده و شامل چندین بخش است. در ادامه به معرفی بخش‌های مختلف این قانون اشاره می‌کنیم. 

  • از ماده 1 تا 11 شامل تعاریف و قوانین ارزش افزوده است. 
  • چگونگی محاسبه نرخ مالیات در مواد 14 تا 17 توضیح داده شده است. 
  • وظایف و اختیارات سازمان امو مالیاتی از ماده 24 تا 33 بیان می‌شود. 
  • عوارض کالا و خدمات مختلف و بررسی قوانین آن موضوع مواد 38 تا 40 است.
  • ار ماده 42 تا 53 به بررسی عوارض خاص و سایر مالیات‌ها پردخته شده است. 
  • بخش دوم از ماده 12 تا 13 به بحث معافیت‌ها می‌پردازد. 
  • مواد 18 تا 23 به وظایف و اقدامات مودیان اشاره می‌کند. 
  • مواد 34 تا 37 به برخی مقررات و مواد قانونی می‌پردازد. 
  • حقوق ورودی و گمرکی موضوعی است که در ماده 41 به آن اشاره شده است. 
  • هر کدام از این مواد قانونی معمولا دارای تبصره‌های مخصوص به خود هستند. 

 قانون مالیات بر ارزش افزوده دارای آیین‌نامه‌های مربوط به برخی مواد قانونی است که مطالعه آنها نیز خالی از لطف نیست. با این حال، مطالعه قانون مالیات ارزش افزوده برای تمام افرادی که در دنیای کسب‌وکار فعالیت دارند واجب است.

در میان تمام مواد این قانونی برخی مواد مانند ماده 11، 12، 13، 16، 17 و 33 از اهمیت بسزایی برخوردار هستند و تاکید بیشتری بر روی مطالعه آنها می‌شود. 

 معافیت‌های ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده 

 معمولا در بحث مالیات، موضوع معافیت‌ها اهمیت بسیار زیادی برای کسب‌وکارها دارد. در قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز معافیت‌های مختلفی برای کالاها و خدمات در نظر گرفته شده که به طور مفصل در ماده 12 این قانون به آن اشاره شده است.

ما در ادامه به لیستی از کالاها و خدماتی که در این ماده قانونی به آنها معافیت تعلق گرفته اشاره می‌کنیم. البته در قانون این موارد بیشتر از 13 مورد بوده، اما در اینجا به صورت تجمیع شده اشاره شده است. 

ردیف موضوع معافیت 
1 محصولات کشاورزی و دامی شامل: دام و طیور، خوراک دام و طیور، آبزیان، زنبور عسل، نوغان، محصولات کشاورزی خام و غیرفرآوری، کود، نهال، بذر و سم 
2 انواع مواد غذایی شامل: آرد خبازی، شکر، قند، شیر خشک، نان، پنیر، روغن نباتی، شیر، سویا، قند و گوشت 
3 محصولات و خدمات آموزشی و پژوهشی طبق قانون مندرج، کاغذ چاپ، مطبوعات، کتاب و تحریر 
4 انواع خدمات بانکی و اعتباری، بانک‌ها، موسسات، صندوق‌های مختلف 
5 انواع خدمات حمل‌ونقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای 
6 دارو، لوازم و خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی 
7 کالاهای اهدایی به وزارت‌خانه و موسسات دولتی 
8 خدمات مشمول مالیات درآمد حقوق طبق قانون
9 اقلام و تجهیزات نظامی و امنیتی مختلف
10 تجهیزات ناوبری فرودگاهی
11 صادرات کالا و خدمات
12 اموال غیرمنقول
13 فرش دستبافت

 نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده 

 پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به صورت دوره‌ای و هر سه ماه یکبار است. در صورت عدم پرداخت و عدم ارائه اظهارنامه، مودی شامل برخی جرائم خواهد شد. قسمت‌های قبل در خصوص نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده و چگونگی آن صحبت کردیم.

به صورت کلی هر مودی باید مالیات پرداخت شده توسط خود را از مالیات گرفته شده از خریدار کسر کرده و مابقی آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

در واقع در هر مرحله یک مبلغ مشخص مالیات گرفته می‌شود و معمولا هر اندازه که مراحل بالاتر باشد، میزان مالیات نیز بیشتر خواهد شد. چرا که ارزش محصول یا خدمت مورد نظر بالاتر رفته و قیمت آن افزایش پیدا کرده است.

اما در نهایت بار اصلی پرداخت این نوع مالیات بر عهده مصرف‌کننده نهایی خواهد بود و تولیدکننده نباید هیچ مالیاتی پرداخت کند. هر چند ممکن است در برخی موارد محدود عکس این قانون اجرا شود یا آنکه برخی از افراد تصور اشتباه دیگری در خصوص نحوه اجرا کردن آن داشته باشند. 

در ویدئو زیر مسعود شجریان مشاور امور مالیاتی توضیحاتی جامعی را در خصوص چیستی مالیات بر ارزش افزوده و سازوکار پرداخت آن ارائه می‌دهد که توصیه می‌کنیم حتما آن را مشاهده کنید. 

{% component "video" "7WFNe" %}

نرخ مالیات بر ارزش افزوده 

 نرخ مالیات بر ارزش افزوده شامل دو بخش مختلف یعنی مالیات و عوارض است. در ابتدا که قانون مربوطه تصویب شد، نرخ 3 درصد برای آن در نظر گرفته شد و سپس به مرور زمان اضافه شد. این نرخ تا سال 90 ثابت مانده و در این سال به 4 درصد افزایش یافت.

در سال‌های 91، 92، 93 و 94 نرخ مالیات ارزش افزوده به ترتیب به 5، 6، 8 و 9 درصد افزایش پیدا کرد. از آن زمان تاکنون نرخ مالیات بر ارزش افزوده به میزان 9 درصد ثابت باقی مانده است. از این 9 درصد، 3 درصد از آن مربوط به عوارض و 6 درصد مربوط به مالیات است.

با این حال از آنجا که مقرر شده نرخ این نوع مالیات با گذر زمان افزایش پیدا کند، این امکان وجود دارد که در سال‌های آینده بیشتر شود. 

 روش پرداخت مالیات بر ارزش افزوده 

 همانطور که قبلا نیز اشاره شد مالیات مذکور به صورت دوره‌های سه ماهه باید پرداخت شود. نکته مهم در این خصوص آن است که مهلت در نظر گرفته شده برای تسویه حساب به مدت 15 روز بعد از دوره است.

برای پرداخت مالیات ارزش افزوده ابتدا لازم است که مودیان یک گواهی به نام گواهی ثبت نام مالیات بر ارزش افزوده را دریافت کنند. آنها سپس باید در بازه‌های زمانی در نظر گرفته شده به سامانه «Evat.ir» مراجعه کرده و با تکمیل اظهارنامه مالیاتی خود، مالیاتشان را بپردازند. 

مودیان فرصت دارند تا 15 روز بعد از پایان هر فصل گزارش مربوط به کالاها و خدمات معامله شده را به همراه میزان مالیات بر ارزش افزوده آنها به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. 

تلاش ما در این مقاله آن بود که ابتدا به پرسش «مالیات بر ارزش افزوده چیست؟» پاسخ بدهیم. سپس پاسخ دادیم که «چه کسانی باید مالیات بر ارزش افزوده بدهند؟». با این حال، روند محاسبه و پرداخت مالیات ارزش افزوده به گونه‌ای است که در بسیاری از مواقع بی‌نیاز به مشاوره مالیاتی نخواهید بود. 

الوبیزنس بستری است که شما می‌توانید با بهترین مشاوران مالیاتی ارتباط برقرار کرده و به صورت حضوری یا تلفنی از آنها مشورت بگیرید. 

{% component "getting-advice" %}

پرسش و پاسخ

ثبت پرسش جدید

.

با یک مشاور صحبت کن

مالیات

.

دریافت مشاوره

.
.
.
.
.
.
.
.
.

مشاورین مرتبط

مطالب مرتبط