معافیت مالیاتی چیست؟

همانطور که همه می‌دانیم، مالیات یکی از کانال‌های مالی با اهمیت در چرخه اقتصادی و تامین مالی مخارج و هزینه‌های کشور بوده که می‌توان گفت نقش پررنگ‌تر آن در توزیع ثروت عمومی دیده می‌شود.

آنچه که این روزها بیشتر لمس می‌شود این است که هر کسب و کاری یا هر شغلی همواره از بابت پرداخت مالیات دغدغه‌هایی دارد و حتی در برخی موارد نگرانی‌های جدی را برای صاحبان کسب و کار به وجود آورده است.

اما موضوعی به نام معافیت مالیاتی در قانون تعریف شده که برخی مشاغل تحت یک شرایط ویژه دیگر نیازی نیست مالیات بپردازند که این یک نوع سیاست حمایتی از سوی دولت است.

به احتمال زیاد شنیده‌اید که شرکت‌های دانش بنیان از پرداخت مالیات معاف هستند یا اینکه یک شرکت تولیدی در چهار سال نخست شروع به کارش از پرداخت مالیات معاف شده است؛ و مواردی از این دست.

معافیت مالیاتی یکی از مسایل مورد توجه کسب و کارها بوده که اگر از قوانین مقررات مربوط به آن مطلع باشند و آنها را به کار گیرند می‌توانند از این فرصت به وجود آمده استفاده کنند و با کاهش هزینه‌های مالی چشم انداز بهتری را برای خود ترسیم کنند.

لازم به ذکر است که مالیات‌های غیرمستقیم (مالیاتی که بر وری کالاها و خدمات وضع می‌شود) شامل معافیت مالیاتی نمی‌شود. بنابراین تنها مالیات‌های از نوع مستقیم است که می‌تواند معافیت داشته باشند.

بیشتر بدانید: معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان چگونه است؟ 

کدام مشاغل معاف از مالیات هستند؟

در قوانین مالیاتی که تدوین شده 14 موضوع  برای معافیت مالیاتی که اغلب شامل مشاغل گروه‌های فرهنگی و علمی بوده تعریف شده است که در این بخش 10 مورد مهم و پرکاربرد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1- فعالیت‌های تولیدی و معدنی

اولین معافیت مالیاتی که در قانون عنوان شده مربوط به ماده 132 قانون مالیاتی کشور است.

طبق ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم «درآمد ابرازی ناشی از فعالیت­های ‌تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف‌ وزارتخانه‌های ذی‌ربط برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود و همچنین درآمدهای خدماتی بیمارستان­ها، هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یاد شده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذی­ربط برای آنها پروانه بهره­برداری یا مجوز صادر می‌شود، از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج‌ سال و در مناطق کمترتوسعه‌ یافته به مدت ده‌ سال با نرخ صفر مشمول مالیات می‌باشد.»

نکته قابل توجه این است که در این حالت مودیان مشمول باید حتما اقدام به تسلیم اظهارنامه و دفاتر قانونی خود کنند؛ سازمان اومر مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه و میزان درآمد، مالیات آنها را با نرخ صفر محاسبه می‌کند.

اگر واحدهای اقتصادی مذکور در مناطق ویژه اقتصادی یا شهرک‌های صنعتی واقع در مناطق کمتر توسعه یافته باشند به مدت سه سال و در دیگر مناطق به مدت دو سال از مالیات با نرخ صفر برخوردار خواهند شد.

همچنین طبق تبصره‌های دیگر این ماده قانونی:

«کلیه تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی که قبل از اجرای این‌ماده پروانه بهره‌برداری از مراجع قانونی ذی‌ربط اخذ کرده باشند تا مدت شش‌ سال پس از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این ماده از پرداخت پنجاه ‌درصد (50%) مالیات بر درآمد ابرازی معاف می‌باشند، حکم این بند نسبت به درآمد حاصل از اعزام گردشگر به خارج از کشور مجری نیست.»

«صد درصد (100%) درآمد ابرازی دفاتر گردشگری و زیارتی دارای مجوز از مراجع قانونی ذی‌ربط که از محل جذب گردشگران خارجی یا اعزام زائر به عربستان، عراق و سوریه تحصیل شده باشد با نرخ صفر مالیاتی مشمول مالیات می‌باشد.»

برای اطلاع از دیگر تبصره‌های این ماده قانونی می‌تواند به سامانه مالیاتی کشور مراجعه کنید.

حتما بخوانید: آیا به قرارداد مشاوره مالیات تعلق می‌گیرد؟ 

2- بخش کشاورزی، روستایی و عشایری

سازمان امور مالیاتی شرکت‌های تعاونی که در بخش روستایی و عشایری فعال هستند را نیز مورد معافیت مالیاتی قرار داده است.

طبق ماده 133 قانون مالیات‌های مستقیم، «صد درصد (100%) درآمد صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، شرکت‌های تعاونی روستایی، عشایری، کشاورزی، صیادان، کارگری، کارمندی، دانشجویان و دانش‌آموزان و اتحادیه‌های آنها از مالیات ‌معاف است.»

بر اساس تبصره‌ای که برای این ماده درج شده «‌دولت مکلف است معادل مالیات بردرآمد متعلق به آن قسمت از سود ابرازی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران را که با تصویب مجمع ‌عمومی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تعاونی روستایی اختصاص داده می‌شود، پس از وصول و واریز آن به حساب درآمد عمومی کشور، از محل‌ اعتبار ردیف خاصی که به همین منظور در قانون بودجه کل کشور پیش‌‌بینی می‌شود در وجه سازمان مذکور مسترد نماید.»

3- بخش آموزشی و تربیتی و ورزشی

بخش آموزشی کشور از جمله مدارس و مراکز تعلیمی نیز مشمول معافیت مالیاتی قرار گرفته است و یک ماده از قوانین مالیات‌های مستقیم به آن اختصاص داده شده است.

بر اساس ماده 134 قانون مالیات‌های مستقیم « درآمد حاصل از تعلیم و تربیت مدارس غیر انتفاعی اعم از ابتدایی، راهنمایی، متوسطه، فنی و حرفه‌ای، آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای آزاد دارای مجوز از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی‌ غیرانتفاعی و مهدهای کودک در مناطق کمتر توسعه یافته و روستاها و درآمد موسسات نگهداری معلولین ذهنی و حرکتی بابت نگهداری اشخاص مذکور که حسب مورد دارای پروانه فعالیت از مراجع ذیربط‌ هستند، همچنین درآمد باشگاه­ها و موسسات ورزشی دارای مجوز از سازمان تربیت بدنی حاصل از فعالیت­های منحصرا ورزشی از پرداخت مالیات معاف‌ است.»

حتما بخوانید: مالیات بر ارث چیست و به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد؟ 

4- بیمه عمر

بر اساس ماده 136 قانون مالیات‌های مستقیم « وجوه پرداختی بابت انواع بیمه‌های عمر و زندگی و از طرف موسسات بیمه که به موجب قراردادهای منعقده بیمه عاید ذینفع می‌شود از پرداخت مالیات ‌معاف است.»

5- هزینه‌های درمانی

طبق ماده 137 قانون مالیات‌های مستقیم، «هزینه‌های درمانی پرداختی هر مودی بابت معالجه خود یا همسر و اولاد و پدر و مادر و برادر و خواهر تحت تکفل در یک سال مالیاتی‌ به شرط این که اگر دریافت‌ کننده موسسه درمانی یا پزشک مقیم ایران باشد دریافت وجه را گواهی نماید و چنانچه به تأیید وزارت بهداشت، درمان و ‌آموزش پزشکی به علت فقدان امکانات لازم معالجه در خارج از ایران صورت گرفته است پرداخت هزینه مزبور به گواهی مقامات رسمی دولت ‌جمهوری اسلامی ایران در کشور محل معالجه یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده باشد، همچنین حق بیمه پرداختی هر شخص حقیقی‌ به موسسات بیمه ایرانی بابت انواع بیمه‌های عمر و زندگی و بیمه‌های درمانی از درآمد مشمول مالیات مودی کسر می‌گردد.

در مورد معلولان و بیماران خاص و صعب العلاج علاوه بر هزینه­‌های مذکور هزینه مراقبت و توانبخشی آنان نیز قابل کسر از درآمد مشمول مالیات‌ معلول یا بیمار یا شخصی که تکفل او را عهده ‌دار است می‌باشد.»

6- سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی

بر اساس ماده 138 قانون مالیات‌های مستقیم، «اشخاصی که آورده نقدی برای تامین مالی پروژه-طرح و سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی را در قالب عقود مشارکتی فراهم نمایند، معادل حداقل سود مورد انتظار عقود مشارکتی مصوب شورای پول و اعتبار از پرداخت مالیات بر درآمد معاف می­شوند و برای پرداخت‌کننده سود، معادل سود پرداختی مذکور به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی می‌شود.»

اما طبق تبصره تعریف شده برای این ماده قانونی «استفاده ‌کننده از معافیت موضوع این ماده تا دو سال نمی‌تواند آورده نقدی را از بنگاه تولیدی خارج کند. در صورت کاهش آورده‌ نقدی، به‌ میزان ارزش روز معافیت استفاده شده، مالیات سال خروج آورده نقدی، اضافه می‌شود.»

حتما بخوانید: تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی 

7- بخش صادارتی

سازمان امور مالیاتی برای بخش صادراتی کشور نیز اهمیت ویژه‌ای قائل بوده و معافیت مالیاتی را نیز در این بخش تعریف کرده است.

بر اساس ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم «صد درصد (100%) درآمد حاصل از صادرات خدمات و کالاهای غیرنفتی و محصولات بخش کشاورزی و بیست‌ درصد(20%) درآمد حاصل از صادرات مواد خام مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد.»

همچنین در تبصره این قانون آمده است که «درآمد حاصل از صادرات کالاهای مختلف که به ‌صورت عبوری (ترانزیت) به ‌ایران وارد می‌شوند و بدون تغییر در ماهیت یا با انجام کاری بر روی آن صادر می‌شوند مشمول مالیات با نرخ صفر می‌گردد.»

8- فرش و صنایع دستی

طبق ماده 142 قانون مالیات‌های مستقیم «درآمد کارگاه­های فرش دستباف و صنایع دستی و شرکت‌های تعاونی و اتحادیه‌های تولیدی مربوطه از پرداخت مالیات معاف است.»

9- بورس

معافیت‌های مالیاتی در بورس نیز یکی از مهمترین بخش‌ها در امور مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در آن است.

بر اساس ماده 143قانون مالیات‌های مستقیم، «معادل ده درصد (10%) از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس­های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‌رسد و ده درصد (10%) از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی پذیرفته می‌شود و پنج درصد (5%) از مالیات بر درآمد شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته می­شود، از سال پذیرش تا سالی که از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در این بورس­ها یا بازارها حذف نشده‌اند با تایید سازمان بخشوده می‌شود.

شرکت‌هایی که سهام آنها برای معامله در بورس‌های داخلی یا خارجی یا بازارهای خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شود در صورتی که در پایان دوره مالی به تایید سازمان حداقل بیست درصد (20%) سهام شناور آزاد داشته باشند معادل دو برابر معافیت‌های فوق از بخشودگی مالیاتی برخوردار می‌شوند.»

حتما بخوانید: مراحل پیگیری اعتراض مالیاتی به چه صورت است؟

10- متفرقه

آخرین بخشی که جزو موارد مهم معافیت مالیاتی بوده در ماده 145 قانون مالیات‌های مستقیم ذکر شده است.

بر اساس ماده مذکور، «سود دریافتی به هر عنوان در موارد زیر از پرداخت مالیات معاف است:

• سود متعلق به سپرده‌های مربوط به کسور بازنشستگی و پس‌انداز کارمندان و کارگران نزد بانک‌های ایرانی در حدود مقررات استخدامی‌مربوطه.
• سود یا جوایز متعلق به حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مختلف نزد بانک‌های ایرانی یا موسسات اعتباری غیربانکی مجاز. این معافیت شامل سپرده‌هایی که بانک‌ها یا موسسات اعتباری غیربانکی مجاز نزد هم‌ می­گذارند نخواهد بود.
• جوایز متعلق به اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه.
• سود پرداختی بانک‌های ایرانی به بانک‌های خارج از ایران بابت اضافه برداشت (‌اوردرافت) و سپرده ثابت به شرط معامله متقابل.
• سود و جوایز متعلق به اوراق مشارکت.»

پرسش و پاسخ