نهادهای درگیر با صادرات و خدماتی که ارائه می‌دهند

نهادهایی که در بحث صادرات باید بشناسیم؟ 

در صادرات کالا و خدمات سازمان‌ها و ارگان‌های مختلفی وجود دارند که باید با آنها تعامل کرد. برخی اوقات نیاز است که مجوزهایی را از این ارگان‌ها دریافت کرد. گاهی اوقات نیز امکان دارد، تسهیلاتی را به صادرکنندگان اعطا کنند که نیاز است از آنها اطلاع پیدا کرد. با این حال، پاره دیگری از ارگان‌های دولتی، خصوصی و تشکل‌ها وجود دارند که شناخت و داشتن ارتباط با آنها می‌تواند نقش خوبی در تسهیل صادرات داشته باشد. یک صادرکننده باید شناخت خوبی از این سازمان‌ها و خدمات آنها داشته باشند. ما در این مقاله مهم‌ترین این ارگان‌ها را به شما معرفی کرده و سعی می‌کنیم که رابطه هر کدام از آنها با بحث صادرات و صادرکنندگان توضیح دهیم. لازم به ذکر است که برخی از این سازمان‌ها خصوصی، برخی دولتی و پاره‌ای دیگر به صورت تشکل‌ها یا سازمان‌های غیردولتی هستند. 

 وزارت صنعت معدن و تجارت 

وزارت صمت در طول حیات خود بارها ساختار آن مورد بازبینی و تغییر قرار گرفته است. با این حال، در هر حالت این وزارتخانه اصلی‌ترین ارگان دولتی در بحث صادرات و به طور کل تجارت بوده است. سیاست‌های تجاری، وضع تعرفه‌ها، وضع قوانین و مقررات صادراتی، تغییر فرایندهای صادراتی، ارائه آمار و اطلاعات تجاری در کنار بسیاری از موضوعات دیگر، از جمله اقدماتی بوده که عمدتا از طریق این وزارتخانه صورت می‌گیرد. بنابراین نیاز است که صادرکنندگان همواره تحولات و مسائل پیرامون وزارت صمت را پیگیری کنند. با این حال، وزارت صمت دارای مجموعه‌ها و دفاتر مختلفی بوده که برخی از آنها مربوط به بحث تجارت و صادرات بوده و برخی دیگر به حوزه‌های صنایع و معادن مرتبط است. از جمله واحدهای این وزارتخانه که به بحث صادرات مرتبط هستند، می‌توان موارد زیر را نام برد. 

 دفتر مقررات صادرات و واردات 

این دفتر یکی از زیرمجموعه‌های وزارت صمت به شمار می‌رود که در زمینه صادرات و واردات فعالیت می‌کند. همانطور که از نام این واحد پیداست، بیشتر فعالیت‌های آن در زمینه حقوقی و تنظیم مقررات تجاری است. بنابراین تاثیر بسیار زیادی بر روی بحث صادرات خواهد گذاشت. از مهم‌ترین اقداماتی که این دفتر بر عهده دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

این مجموعه خود از واحدهای و زیرمجموعه‌های دیگر تشکیل شده که از جمله آنها می‌توان به گروه ثبت سفارش، تنظیم مقررات، مرزنشینان و بازارچه‌های مرزی، کمیسیون ماده یک و گروه کارت بازرگانی اشاره کرد. 

سازمان‌های صنعت، معدن و تجارت استان‌ها

این سازمان‌ها به نوعی مرکز اصلی وزارتخانه صمت در استان‌ها به شمار می‌روند. اکثرا صادرکنندگان و تجار در استان‌ها نیاز است که با این سازمان در تعامل باشند. چرا که بازوی اجرایی وزارت صمت در استان‌های مختلف همین سازمان‌های استانی به شمار می‌روند. با این حال، سازمان‌های صمت در سراسر استان‌ها در حوزه‌های مختلف دیگر این وزارتخانه مانند صنایع و معادن نیز فعال هستند. معمولا اکثر آنها دارای یک بخش بازرگانی یا بازرگانی خارجی هستند که صادرکنندگان بهتر است با این بخش تعامل داشته باشند. فرایندها و فعالیت‌های اداری مربوط به صادرات در استان‌ها از طریق این سازمان‌ها قابل انجام بوده و در کمتر مواقعی نیاز به مراجعه حضوری در وزارت صمت تهران وجود دارد. علاوه بر انجام فرایندهای اداری تجارت و صادرات، برخی خدمات دیگر مانند ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه صادرات نیز توسط این سازمان‌ها صورت می‌گیرد. 

مرکز آموزش‌های بازرگانی

این مرکز یکی از واحدهای مرکز مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وابسته به وزارت صمت به شمار می‌رود. هدف و ماموریت اصلی مرکز آموزش‌های بازرگانی، ارائه آموزش‌های تخصصی در خصوص تجارت و بازرگانی است. بسیاری از افراد علاقمند به مباحث تجارت و صادرات، در دوره‌های آموزشی این مرکز شرکت می‌کنند. معمولا مدرسان این دوره‌ها از خبرگان تجاری در حوزه‌های مختلف هستند. البته این مرکز دوره‌های آموزشی دیگری نیز در سایر حوزه‌ها برگزار می‌کند، اما حوزه بازرگانی و تجارت بین‌الملل از مهم‌ترین آنها است. البته نباید نادیده گرفت که ارتباط با اینگونه مراکز به لحاظ ایجاد شبکه ارتباطب و شبکه‌سازی نیز مفید خواهد بود. 

 سازمان توسعه تجارت 

سازمان توسعه تجارت اگرچه به نوعی زیرمجموعه وزارت صمت به شمار می‌رود، اما تا حدود زیادی به صورت مستقل فعالیت کرده و یکی از مهم‌ترین ارگان در بحث صادرات و به طور کل تجارت به شمار می‌رود. این سازمان از سه معاونت اصلی تشکیل شده که دو معاونت آن کاملا در زمینه صادرات فعالیت می‌کند. معاونت توسعه بازارهای صادراتی از جمله معاونت‌های مهم این سازمان بوده که دارای سه دفتر آسیا و اقیانوسیه، عربی و آفریقایی، آمریکا و اروپا است. این دفاتر به صادرکنندگان و تجار کمک می‌کنند تا بهتر و آسان‌تر بتوانند فرایند صادرات را انجام دهند. از معاونت‌های دیگر این سازمان‌ می‌توان به معاونت توسعه صادرات کالا و خدمات اشاره کرد که این معاونت نیز خود به سه بخش تقسیم‌بندی می‌شود. دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی، دفتر توسعه صادرات محصولات معدنی و صنعتی و در نهایت دفتر توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان سه بخش این معاونت را تشکیل می‌دهند. صادرکنندگان این محصولات می‌توانند از طریق ایجاد ارتباط با این واحدها، مشاوره‌ها و راهنمایی‌های تخصصی دریافت کنند. لازم به ذکر است که سازمان توسعه تجارت هر ماه نشست‌ها، سمینارها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های مختلف را در زمینه صادرات محصولات گوناگون و همچنین صادرات به کشورهای مختلف برگزار می‌کند که تجار می‌توانند از آنها استفاده کنند. علاوه بر این موارد، این سازمان در بسیاری از کشورها دفاتر خود را بازگشایی کرده و رایزنان بازرگانی آن در این دفاتر مستقر هستند. رایزنان بازرگانی سازمان توسعه تجارت به صادرکنندگان در بحث شناخت کشورها و انجام فرایند بازاریابی صادراتی کمک خواهند کرد. از جمله مهم‌ترین وظایف و مسئولیت‌های دیگر این سازمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

 گمرک جمهوری اسلامی ایران 

گمرک یکی از اصلی‌ترین ارگان‌هایی بوده که تجار و صادرکنندگان در حین فرایند و عملیات صادرات با آن سروکار دارند. بنابراین باید هم نسبت به قوانین و مقررات گمرکی و هم در خصوص فرایندهای عملیاتی و اجرایی آن اطلاعات و شناخت کافی داشته باشند. گمرک یکی از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت اقتصاد بوده که هم واردکنندگان و هم صادرکنندگان با آن سروکار دارند. بحث ترخیص کالا و امور گمرکی یکی از اصلی‌ترین مباحث در تجارت با هر کشور محسوب می‌شود. برخلاف سازمان‌های دیگر که به صادرکنندگان در امر صادرات کمک می‌کنند، این سازمان بیشتر وظیفه انجام فرایندها و رویه‌های مربوط به ترخیص کالا و موارد مرتبط را بر عهده داشته و بهتر است صادرکنندگان با فرایندهای انجام کارها توسط گمرک آشنایی کامل داشته باشند. از جمله مهم‌ترین وظایف گمرک مرتبط با بحث صادرات می‌توان موارد زیر را نام برد: 

 اتاق‌های بازرگانی 

اتاق‌های بازرگانی از جمله تشکل‌های اقتصادی و غیردولتی به شمار می‌روند که نقش بسیار کلیدی در بحث تجارت و صادرات دارند. اتاق بازرگانی ایران که دفتر اصلی آن در تهران قرار دارد، اما در سراسر استان‌ها نیز دارای دفاتر استانی است. در واقع اتاق‌های بازرگانی هر استان اصلی‌ترین تشکل اقتصادی غیردولتی به شمار می‌رود. ارتباط با اتاق‌های بازرگانی هر استان از آن جهت اهمیت دارد که تجار، بازرگانان، صادرکنندگان و تولیدکنندگان مهم هر استان معمولا به صورت‌های مختلف عضو این اتاق‌ها هستند. ارتباط و شبکه‌سازی با این افراد می‌تواند کمک شایانی به تجار تازه‌کار کند. معمولا از طریق ثبت‌نام و پرداخت حق عضویت می‌توان خدمات مختلفی را از این اتاق‌ها دریافت کرد. در اتاق‌های بازرگانی استان معمولا نشست‌ها، همایش‌ها و کارگاه‌های مختلفی برگزار می‌شود که شرکت و حضور در آنها می‌تواند به صادرکنندگان کمک کند. براساس قانون از جمله مهم‌ترین خدماتی که اتاق‌های بازرگانی به تجار و صادرکنندگان ارائه می‌دهند، به صورت زیر است: 

معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه و سفارت‌خانه‌ها 

 طبیعی است که وزارت امور خارجه نقش محوری و کلیدی در زمینه تجارت و صادرات ندارد. اما از قدیم‌الایام تاکنون همواره یکی از نهادهایی بوده که با ارائه برخی خدمات به صادرکنندگان در فتح بازارهای صادراتی یاری رسانده است. طی سالیان اخیر معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه تلاش کرده تا نقش پررنگ‌تری را در این زمینه بازی کند. از این رو در بسیاری از کشورها خصوصا کشورهای همسایه یا کشورهایی که با ایران مراودات تجاری زیادی دارند، رایزنان بازرگانی خود را اعزام فعال کرده است. این رایزنان و به طور کل سفارت‌خانه‌ها و کنسول‌گری‌های ایران در سایر کشورها معمولا به صادرکنندگان اطلاعات خوبی از کشور مقصد و شناخت بازار آن می‌دهند. چرا که آنها اطلاعات بهتر و معتبرتری از ویژگی‌های مختلف کشور مقصد و بازار آن در دست دارند. همچنین سایت معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه نیز حاوی اطلاعات خوبی در زمینه تجارت با کشورهای مختلف جهان است. این اطلاعات شامل اطلاعات عمومی، اقتصادی و تجاری از کشورهای مختلف جهان است.