منظور از ثبت طرح صنعتی چیست و قوانین ثبت طرح صنعتی کدام هستند؟ 

در حیطه مالکیت فکری معمولا سه بخش بسیار مهم شامل ثبت اختراع، ثبت طرح صنعتی و ثبت علامت یا نشان تجاری وجود دارد.

ثبت طرح صنعتی بیشتر در خصوص ظاهر محصول بوده و معمولا فعالان حوزه صنعت و واحدهای تولیدی بیشتر با آن سروکار دارند. 

طرح صنعتی از آنجا اهمیت دارد که در صورت جذابیت می‌تواند موجب فروش هر چه بیشتر محصول مربوطه شود. چرا که بیشتر با طرح و رنگ محصول ارتباط دارد و باعث ترغیب مشتری برای خرید آن می‌شود. 

به عنوان مثال طراحی جذاب یک خودرو می‌تواند در میزان فروش آن تاثیر بسیار چشم‌گیری داشته باشد. این مساله برای سایر محصولات مشابه نیز صدق می‌کند. 

حتی ممکن است فناوری یا تکنولوژی یک طرح صنعتی تکراری باشد؛ اما باز هم بتوان آن را به عنوان یک طرح صنعتی به ثبت رساند. نمونه بارز این نوع ثبت طرح صنعتی را می‌توان در طراحی جدید خودروها مشاهده کرد.

 خودرو یکبار برای همیشه اختراع شده و ممکن است برخی تغییرات در قطعات یا اجرای آن همچنان اختراع محسوب شود، اما تغییر در شکل ظاهری آن را می‌توان به عنوان طرح صنعتی ثبت کرد.

بنابراین بین ثبت اختراع با ثبت طرح صنعتی تفاوت وجود دارد و نباید آن را یکی دانست. با این حال ممکن است یک طرح به هر دو صورت یاد شده به ثبت برسد. 

با این حال، مزایای ثبت طرح صنعتی تنها به این موارد محدود نمی‌شود و موارد دیگری را نیز در بر دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

مطالعه بیشتر: ثبت اختراع داخلی و بین‌المللی؛ چگونه اختراعم را ثبت کنم؟ 

قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 

اگر بخواهیم بدانیم تعریف دقیق ثبت طرح چیست؛ باید به قوانین مرتبط به آن رجوع کنیم.  

قانون ثبت اختراعات؛ طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در سه بخش و 66 ماده تنظیم شده که فصل اول مربوط به ثبت اختراع، فصل دوم مربوط به ثبت طرح‌ صنعتی و در نهایت فصل آخر مربوط به ثبت علائم تجاری است.

فصل دوم از ماده 20 تا 30 را به خود اختصاص داده و برای افرادی که به دنبال ثبت طرح‌ صنعتی هستند، مطالعه این مواد قانونی کاملا ضروری به نظر می‌رسد.

در ماده 20 این قانون در خصوص تعریف طرح صنعتی آمده که:

«هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی می‌گویند. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد.» 

در بخش دیگری از این قانون در خصوص شرایط ثبت طرح صنعتی آمده که:

«طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. این طرح زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.»

این قانون همچنین در خصوص سایر موارد مربوط به ثبت اثر حاوی نکات ارزشمندی است. لازم به ذکر است که ثبت طرح صنعتی به صورت دو دوره پنج ساله و با پرداخت هزینه‌های مربوط به آن قابل تمدید خواهد بود. 

آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری 

آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری که در سال 1387 ابلاغ و بعدها برخی از مواد آن دچار اصلاح شده، در هشت فصل تنظیم شده است. در آیین‌نامه مذکور به طور مفصل در خصوص ثبت هر کدام از آثار اختراع، طرح صنعتی یا علائم تجاری توضیح داده شده است.

به همین دلیل به اعتقاد بسیاری از مشاوران مالکیت فکری و کارشناسان حقوقی، تسلط بر این آیین‌نامه برای افرادی که قصد ثبت آثار خود را دارند کاملا ضروری است.

آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در پنج بخش مختلف تنظیم شده که بخش سوم آن مربوط به ثبت طرح‌ صنعتی است. در این بخش توضیحاتی گویایی در خصوص چگونگی ثبت اثر و تسلیم اظهارنامه ارائه شده است. 

مزایای ثبت طرح صنعتی چیست؟ 

به طور کل ثبت هر کدام از آثار اختراع، طرح صنعتی یا علامت تجاری می‌تواند مزایایی را برای دارندگان آنها در پی داشته باشد. هر چند نوع مزایای هر کدام از این آثار می‌تواند متفاوت باشد.

از جمله مزایای ثبت طرح صنعتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

فروش طرح صنعتی: دارندگان گواهی ثبت این نوع اثر از حق واگذاری امتیاز آن نیز برخوردار خواهند بود. بنابراین می‌توانند نسبت به فروش طرح صنعتی خود اقدام کنند و آن را به دیگران واگذار کنند.

قیمت طرح صنعتی نیز معمولا بسته به کاربرد و جذابیتی که دارد می‌تواند بسیار متفاوت باشد. علی‌رغم امتیاز فروش طرح از جانب دارندگان آن، این کار معمولا دارای برخی پیچیدگی‌های حقوقی نیز است. 

جلوگیری از تقلب: با ثبت هر اثر می‌توان از سرقت آن توسط افراد دیگر جلوگیری کرد. چرا که معمولا به هنگام ثبت هر اثر جدید، در خصوص عدم کپی‌برداری آن راستی‌آزمایی به عمل می‌آید و در صورت کپی‌برداری، اثر مذکور ثبت نخواهد شد.

از طرف دیگر، با ثبت طرح صنعتی در خصوص بروز هرگونه مشکل یا دعاوی حقوقی، می‌توان به راحتی از حق خود دفاع کرد. 

برخورداری از امتیازات: یکی دیگر از مزایای ثبت طرح صنعتی برخورداری از برخی امتیازات قانونی است. انجام این کار معمولا در ارتقاء برند و سوابق فرد طراح، نقش بسیار زیادی خواهد داشت.

از طرفی ثبت طرح صنعتی برای شخصیت‌های حقوقی مانند شرکت‌ها نیز مزایای متعددی دارد. چرا که این کار باعث بهبود برند و معروفیت محصول مورد نظر خواهد شد.

بهبود فروش محصول: افراد حقوقی مانند واحدهای تولیدی از طریق انجام این کار می‌توانند بر قیمت محصولات خود اثر قابل‌توجهی بگذارند. چرا که چنانچه محصولی از این ویژگی برخوردار باشد، قطعا باعث بالا رفتن ارزش و اعتبار آن خواهد شد. 

مزایای شخصی: افرادی که به صورت شخصی اقدام به ثبت طرح صنعتی کنند، در بسیاری از موارد از برخی مزایا برخوردار خواهند شد.

به عنوان مثال، آنها معمولا می‌توانند در استفاده از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان یا تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان از این سوابق خود استفاده کنند. هر چند که مزایای ثبت طرح صنعتی تنها به این موارد خلاصه نشده و بسته به هر مورد می‌تواند متفاوت باشد. 

مطالعه بیشتر: حق و حقوق و مزایای دارنده ثبت اختراع چیست؟ 

مراحل ثبت طرح صنعتی چگونه است؟ 

ثبت آثار مختلف در ایران دارای روندهای متعدد و بروکراسی اداری است که ثبت طرح صنعتی نیز از آن مستثنی نیست.

اکنون تمام فرایندهای انجام این کار از طریق مرکز مالکیت معنوی وابسته به سازمان اسناد و املاک کل کشور امکان‌پذیر بوده و تقریبا هیچ فرایندی از آن به صورت دستی انجام نمی‌گیرد.

با این حال بسیاری از زمان‌بر بودن آن گلایه دارند. در ادامه بخش‌ها و مراحل مختلف انجام این کار توضیح داده شده است.

تسلیم اظهارنامه ثبت طرح صنعتی 

ارائه اظهارنامه اولین گام در انجام ثبت طرح صنعتی خواهد بود و این روند برای ثبت اختراع و ثبت علائم تجاری نیز انجام می‌گیرد.

لازم به ذکر است که اصلی‌ترین بخش در ثبت هر اثر چگونگی ارائه و تسلیم اظهارنامه بوده و چنانچه این بخش به خوبی انجام شود، تا حد زیادی می‌توان آن اثر را ثبت شده دانست.

در پرتال مرکز مالکیت معنوی بعد از ارائه تعهد و انتخاب نوع اظهارنامه، باید نسبت به ثبت مراحل مختلف آن اقدام کرد که معمولا دارای مراحل زیر است:

لازم به ذکر است که هر کدام از مراحل فوق ممکن است دارای استثنائات یا موارد خاص خود باشند که در پورتال مرکز مالکیت معنوی بیان شده است.

معمولا بعد از پرداخت هزینه و دریافت شماره اظهارنامه، فرد می‌تواند نسبت به پیگیری اظهارنامه خود یا چاپ آن اقدام کند. 

نکات مهم در مراحل ثبت طرح صنعتی: 

1: ارائه و تسلیم اظهارنامه برای ثبت طرح صنعتی لازم و ضروری خواهد بود. 

2: اظهارنامه باید در دو نسخه، به زبان فارسی و در فرمت مخصوص به خود ارائه گردد. در غیر اینصورت ترجمه یا خلاصه‌ای از ترجمه اظهارنامه به زبان فارسی الزامی است. 

3: اظهارنامه ثبت طرح صنعتی باید حاوی موارد زیر باشد: 

حتما بخوانید: مراحل ثبت شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها چگونه است؟ 

رد اظهارنامه ثبت طرح صنعتی 

بعد از ثبت اظهارنامه، در برخی مواقع ممکن است کارشناسان مرکز مالکیت معنوی بنا به هر دلیلی اظهارنامه مورد نظر را رد کنند. این موضوع می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. اما غالبا بسیاری از این طرح‌ها به علت کپی‌برداری رد می‌شوند.

از آنجا که قانون‌گذار فرصت حق اعتراض به رد اظهارنامه را داده، افراد می‌توانند بنا به ماده 100 آیین‌نامه یاد شده اعتراض خود را بیان کنند.

برای این کار افراد به مدت 30 روز بعد از رد اظهارنامه فرصت دارند تا نسبت به آن به کمیسیون موضوع ماده 170 آیین‌نامه اعتراض کنند.

این فرصت برای افرادی که خارج از کشور باشند دو برابر خواهد بود. اعتراض به رد اظهارنامه نیازمند مراجعه حضوری، تشکیل پرونده به صورت فیزیکی و همچنین پرداخت هزینه خواهد بود.

علاوه بر این نوع اعتراض، اعتراضات دیگری نیز در خصوص این نوع از ثبت اثر وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به اعتراض مبنی بر حق مالکیت معنوی اشاره کرد. 

رفع نقایص پرونده 

گاهی اوقات نیز ممکن است متقاضیان نه با پذیرش درخواست و نه با رد آن مواجه شوند، بلکه از آنها خواسته می‌شود تا یکبار دیگر نسبت به تکمیل اظهارنامه و پرونده خود اقدام کنند. این مورد معمولا برای بسیاری از متقاضیان رخ می‌دهد.

برابر با ماده 83 آیین‌نامه مذکور چنانچه به هر علت پرونده متقاضیان دارای نقص باشد، افراد فرصت دارند تا در مهلتی 30 روزه در خصوص اصلاح آن اقدام کنند.

این مهلت برای افرادی که در خارج از کشور حضور دارند، به میزان 60 روز است. انجام فرایند رفع نقایص نیز همانند سایر اقدامات از طریق پورتال مرکز مالکیت معنوی میسر است.

در صورتی که افراد در مهلت مقرر نتوانند نسبت به تکمیل پرونده و رفع نقایص آن اقدام کنند، اظهارنامه آنها باطل و رد خواهد شد. 

در تصویر زیر به صورت خلاصه و مفید مراحل ثبت طرح صنعتی در ایران که در بالا توضیح داده شد، نشان داده شده است. 

مراحل ثبت طرح صنعتی در ایران

پذیرش طرح صنعتی 

این حالت می‌تواند بهترین خبر برای متقاضیان محسوب شود. چرا که اصل داستان و مهم‌ترین مرحله در پذیرش اثر قرار دارد. در صورت پذیرش، افراد تا 30 روز فرصت دارند که نسبت به انجام برخی اقدامات اقدام کنند.

در غیر اینصورت اظهارنامه آنها کان لم یکن تلقی خواهد شد. این اقدامات شامل موارد زیر است: 

بیژن نصیری‌اعظم مشاور مالکیت فکری: 

بسیاری از افراد فعال در زمینه فناوری و همچنین در زمینه تولید می‌توانند طرح‌های خود را به صورت طرح صنعتی به ثبت برسانند. این در حالی است که اکثر این افراد در ایران از اطلاع کافی در این خصوص برخوردار نبوده و بنابراین این مزیت در نظر گرفته شده در قانون را به راحتی از دست می‌دهند. 

هزینه‌ ثبت طرح صنعتی چقدر است؟ 

معمولا ثبت هر کدام از آثار سه گانه مستلزم صرف برخی از هزینه‌ها است که غالبا برای بسیاری از متقاضیان نیز محل سوال است. پرداخت این هزینه‌ها از طریق سایت مرکز مالکیت معنوی امکان‌پذیر بوده و نیازی به پرداخت حضوری نیست.

برای ثبت کردن طرح‌های صنعتی معمولا نیاز به پرداخت برخی هزینه‌ها به صورت زیر است: 

در خصوص هزینه‌ها باید گفت که هزینه افراد حقیقی با افراد حقوقی در هر کدام از موارد فوق متفاوت بوده و معمولا هزینه افراد حقوقی بیشتر است.

از طرفی، برخی از این هزینه‌ها برای تمام افراد مورد نیاز نیست. مبلغ هر کدام از آنها چندان بالا نیست و دچار تغییر می‌شود. در تصویر زیر می‌توانید هزینه ثبت طرح صنعتی در ایران را برای اشخاص حقیقی و حقوقی مشاهده کنید. 

هزینه ثبت طرح صنعتی در ایران

مدت زمان ثبت طرح صنعتی به چه صورت است؟ 

 برای ثبت طرح صنعتی معمولا زمانی تا حدود 6 ماه مورد نیاز است. البته این موضوع به موارد مختلف زیادی بستگی دارد. به عنوان مثال، طرح مورد نظر در چه زمینه‌ای بوده و آیا افراد نسبت به روند بررسی آن اعتراضی دارند یا خیر.

از طرفی، بسیار مهم است که در بازه زمانی مذکور چه تعداد افراد برای ثبت اثر به مرکز مالکیت معنوی مراجعه کرده‌اند. 

ضمن آنکه نباید فراموش کنیم که میزان آشنایی و تسلط افراد به فرایندها و روال اداری ثبت، نقش زیادی در مدت زمان ثبت طرح صنعتی دارد.

معمولا افرادی که از قبل در این خصوص اطلاعات داشته یا با افراد خبره مشاروه گرفته‌اند، بهتر می‌توانند فرایندها و مراحل مختلف را انجام دهند. 

مطالعه بیشتر: آموزش گام به گام ثبت برند را اینجا بخوانید

مشاوره مالکیت فکری و ثبت طرح صنعتی 

 علی‌رغم بهبود مقررات‌گذاری در قوانین مالکیت فکری طی چند سال گذشته در ایران، اما همچنان ثبت آثار مختلف در این حوزه با برخی چالش‌ها روبرو است.

موضوعاتی مانند عدم تسلط کافی افراد متقاضی به قوانین و مقررات، پیچیده بودن قوانین و مساله محور بودن این موضوع از جمله این چالش‌ها به شمار می‌روند.

از طرفی فرایند زمان‌بر و بروکراسی شدید سازمان‌های دولتی بر پیچیده بودن قضیه افزوده است. به همین علت بسیاری از افراد حقیقی و حقوقی ناگزیر می‌شوند تا از خدمات مشاوره مالکیت فکری استفاده کنند و برای خود یک وکیل حقوقی بگیرند. 

برای دریافت مشاوره در این زمینه روش‌های متفاوتی وجود دارد. اما ما به شما مشاوره تلفنی حضوری کسب‌وکار را پیشنهاد می‌دهیم.

پلتفرم مشاوره کسب‌وکار الوبیزنس این امکان را فراهم کرده تا بتوانید به صورت‌های مختلف نسبت به گرفتن مشاوره در تمامی زمینه‌های کسب‌وکار از جمله ثبت طرح صنعتی و موضوعات مشابه اقدام کنید. در صورت هر گونه سوالی آن را با همکاران ما در میان بگذارید. 

پرسش و پاسخ

مطالب مرتبط