انواع مختلفی از اوراق داریم که شرایط خرید و و فروش هر کدام از آنها علی‌رغم شباهت‌هایی؛ تفاوت‌های خاص خود را نیز دارند که باید به آنها نیز دقت کرد.

یکی از پرطرفدارین اوراق؛ اوراق مشارکت است که ما در مطلب «انواع اوراق مشارکت به زبان ساده؛ میزان سود و نحوه خرید» به صفر تا صد آن اشاره کردیم. 

تفاوت اوراق مشارکت با سهام؛ اوراق اجاره؛ اسناد خزانه و سایر اوراق باعث شده تا بسیاری نسبت به خرید و سرمایه‌گذاری در یکی از آنها مردد شوند. در این مقاله قصد داریم به تفاوت آنها بپردازیم. 

تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه چیست؟

1- اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود

در حال حاضر اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود اما در سالیان گذشته یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت بوده که برای تامین منابع مالی دولت و شرکت‌ها صادر می‌شد.

ماهیت اوراق قرضه با سیستم بانکداری اسلامی ایران تطابق ندارد و به همین علت مورد معامله قرار نمی‌گیرد اما در بسیاری از کشورهای جهان به کار گرفته می‌شود.

کارکرد اقتصادی اوراق قرضه و اوراق مشارکت بسیار به هم نزدیک است اما تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند.

حتما بخوانید: انواع اوراق قرضه چیست و خرید آن چگونه است؟ 

2- قرض یا مشارکت؟

در اوراق قرضه ناشر موظف می‌شود به دارندگان اوراق قرضه طی مدت زمانی که در ابتدا تعیین می‌شود یک مبلغی به عنوان بهره اعطا کند و در زمان سررسید نیز اصل پول را پرداخت کند.

اوراق قرضه به مثابه یک وام با بهره است که افراد به ناشر اوراق در واقع پول قرض می‌دهند. اما تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه در چیست؟ 

در اوراق مشارکت در واقع افراد نقش مشارکت‌کننده دارند و سرمایه خود را در اختیار دولت یا شرکت قرار می‌دهند تا بتواند طرح و پروژه‌های توسعه‌ای خود را اجرا کند. سپس از سود آن مقدار معینی را دریافت کند.

یک تفاوت اوراق مشارکت با اوراق قرضه مساله تطابق داشتن با نظام بانکداری اسلامی است. به همین دلیل همانطور که گفته شد خرید و فروش اوراق قرضه در ایران صورت نمی‌گیرد. با این حال، ما به تفاوت‌های این دو اشاره می‌کنیم. 

3- محل به کارگیری اوراق

در اوراق قرضه، هیچ محدودیتی برای وام گیرنده وجود ندارد و می‌تواند منابع به دست آمده را در هر فعالیتی به کار گیرد حتی فعالیت‌های غیرقانونی. اما در اوراق مشارکت، منابع به دست آمده باید در طرح‌های عمرانی، تولیدی، خدماتی و صنعتی به کار گرفته شود.

4- تفاوت در پرداخت سود

در اوراق قرضه میزان بهره یا همان سود در ابتدا مشخص می‌شود در حالی که در اوراق مشارکت پس از به پایان رسیدن طرح، سود سرمایه‌گذار محاسبه و پرداخت می‌شود.

در اوراق مشارکت پرداخت سود تضمین می‌شود و تا پایان سرمایه‌گذاری، سود معینی طی فواصل زمانی مشخص به عنوان سود علی‌الحساب دریافت می‌کند.

تفاوت اوراق مشارکت با سهام چیست؟

1- مالکیت یا مشارکت

اوراق مشارکت در واقع یک نوع بدهی است که افراد در یک طرح مشارکت می‌کنند تا پس از مدت زمان مشخصی و به پایان رسیدن طرح؛ اصل پول با سود تضمین‌ شده‌ای را دریافت کنند.

یک تفاوت اوراق مشارکت با سهام این است که اوراق مشارکت یک ابزار تامین مالی مبتنی بر بدهی است. اما سهام یک ابزار تامین مالی مبتنی بر سرمایه است.

بنابراین در خرید سهام، به سرمایه‌گذار مالکیت داده می‌شود، به همین علت سهامدار در سود و زیان شرکت شریک است. این در حالی است که اوراق مشارکت اینگونه نیست. 

2- در مواقع بحرانی اولویت با کدام است؟

اگر یک شرکت یا هر واحد تجاری ورشکست یا منحل شود، افرادی که اوراق مشارکت دارند در اولویت دریافت اصل سرمایه و سود خود قرار دارند. زیرا جزو بستانکاران محسوب می‌شوند.

اما اگر شرکت منحل شود، سهامداران آن آخرین افرادی هستند که می‌توانند از میزان سرمایه باقی‌مانده شرکت مطالبات خود را درخواست کنند. همین موضوع می‌تواند به منزله ریسک بالاتر سهام نسبت به اوراق مشارکت تلقی شود.

حتما بخوانید: نکاتی که قبل از خرید و فروش سهام باید بدانید

3- داشتن و نداشتن حق رای

دارندگان اوراق مشارکت دارای حق رای در امور شرکت نیستند. اما سهامداران در برخی از موضوعات اجازه دخالت دارند و می‌توانند دارای حق رای باشند. به طور مثال سهامداران می‌توانند در انتخاب مدیران شرکت دارای حق رای باشند.

4- تفاوت در ریسک

دارندگان اوراق مشارکت یک سود تضمینی و البته کم را دریافت می‌کنند و به همین علت ریسک این اوراق کم است.

اما در مقابل سهامداران با ریسک‌های متفاوتی روبرو هستند که ممکن است منجر به زیان آنها نیز شود، آنها به امید کسب بازدهی بیشتر ریسک بالایی را می‌پذیرند. معمولا افراد محتاط‌تری به سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت گرایش دارند.

5- مدت زمان سرمایه‌گذاری

اوراق مشارکت دارای سررسید هستند و در یک تاریخ معینی اصل پول به سرمایه‌گذاران پرداخت خواهد شد. 

اما سهام یک نوع تامین مالی دائمی است و افراد اگر اقدام به فروش سهام خود نکنند می‌توانند تا زمانی که شرکت منحل شده سهامدار آن باشند.

6- تفاوت در ارزش

دارندگان اوراق مشارکت از همان ابتدا از ارزش اسمی اوراق خود در تاریخ سررسید اطلاع دارند. افرادی که با خرید سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند نمی‌توانند اطلاع دقیقی از ارزش سهم خود در آینده داشته باشند.

آنها تنها می‌توانند پیش‌بینی‌هایی بر اساس عملکرد شرکت برای خود متصور شوند. همچنین ارزش سهام به نحوه عملکرد شرکت در آینده بستگی دارد و تحت تاثیر آن است.

7- نحوه سوددهی متفاوت

دارندگان اوراق مشارکت در پایان سررسید یک سود ثابتی را دریافت می‌کنند که از قبل حدود دامنه آن مشخص شده است.

سهامداران از دو محل می‌توانند سود کسب کنند، یکی سود نقدی که شرکت‌ها به طور سالانه ممکن است بین سهامداران خود تقسیم کنند و دیگری سودی که با افرایش قیمت سهم نصیب آنها می‌شود.

تفاوت اوراق مشارکت با اسناد خزانه چیست؟

اسناد خزانه اوراق بهاداری است که تنها از سوی دولت‌ها عرضه می‌شود. دولت بابت بدهی‌های خود این اوراق را با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبکاران غیردولتی عرضه می‌کند.

خریدار در زمان انتشار این اوراق، آن را با قیمتی کمتر از ارزش اسمی خریداری می‌کند و با فروش آن در زمان سررسید به ارزش اسمی سود کسب می‌کند. تفاوت اسناد خزانه با اوراق مشارکت در زمان سررسید و پرداخت سود آن است.

1: زمان سررسید

در اوراق مشارکت مدت زمان سررسید یکسال یا بیشتر است. اما تاریخ سررسید اسناد خزانه عموما کمتر از یکسال است. سررسید اسناد خزانه اغلب به صورت 4،13، 26 و 52 هفته‌ای است.

حتما بخوانید: اسناد خزانه چیست و نحوه خرید و فروش آن چگونه است؟

2: پرداخت سود

در اوراق مشارکت پرداخت سود تضمین می‌شود و تا پایان سرمایه‌گذاری، سود معینی طی فواصل زمانی مشخص به عنوان سود علی‌الحساب به دارندگان اوراق پرداخت می‌شود و پس از پایان طرح نیز سود قطعی محاسبه می‌شود.

اما در اسناد خزانه هیچ‌گونه پرداختی به عنوان سود به دارندگان آن وجود ندارد و افراد تنها از تفاوت قیمت خرید و قیمت فروش در تاریخ سررسید می‌توانند سود کسب کنند.

همچنین نقدشوندگی اسناد خزانه نسبت به دیگر اوراق بهادار بالاتر است. زیرا بانک مرکزی ضامن نقدشوندگی آن است.

تفاوت اوراق مشارکت و اوراق اجاره چیست؟

اوراق اجاره جزء ابزارهای بازارهای بدهی بوده، یعنی یک شرکت با انتشار اوراق قرضه برای خود بدهی ایجاد می‌کند. ناشر اوراق اجاره باید طی بازه‌های زمانی که تعیین می‌کند به دارندگان اوراق سود یا همان اجاره را پرداخت کند.

اوراق اجاره همانند اوراق مشارکت دارای سود ثابتی است اما تفاوت‌هایی نیز باهم دارند که در ادامه به چند مورد از آنها می‌پردازیم.

1- نوع به کارگیری اوراق

به طور عمده اوراق مشارکت برای تامین منابع مالی و اجرای پروژه‌های عمرانی بزرگ به کار گرفته می‌شود. در حالیکه اوراق اجاره برای خرید دارایی‌های ثابتی مثل زمین، ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- تفاوت در بازگشت سرمایه

دارندگان اوراق مشارکت با به پایان رسیدن طرح و زمان سررسید اوراق، اصل سرمایه خود را معادل مبلغ اسمی از ناشر دریافت خواهند کرد.

اما در اوراق اجاره، در زمان سررسید اوراق، دارایی که با منابع حاصل از فروش اوراق اجاره خریداری شده را به فروش می‌رسانند و آن را بین دارندگان اوراق به تناسب سهم تقسیم می‌کنند.

اگر ارزش دارایی بیشتر شده باشد، دارندگان اوراق کسب سود می‌کنند و اگر ارزش دارایی کاهش پیدا کرده باشد، متحمل زیان خواهند شد.

حتما بخوانید: سهام بنیادی چیست و روش تشخیص آن چگونه است؟ 

3- ریسک بالاتر در اوراق اجاره

از آنجایی که در اوراق اجاره یک دارایی ثابت مانند ماشین آلات و تجهیزات خریداری می‌شود احتمال از بین رفتن آن نیز وجود دارد و همین می‌تواند سرمایه‌گذاری در این اوراق را با ریسک همراه کند.

اما در اوراق مشارکت این ریسک وجود ندارد. زیرا دارایی ثابتی خریداری نشده و اصل سرمایه در تاریخ سررسید به افراد پرداخت می‌شود.

4- مالکیت یا مشارکت

در اوراق مشارکت افراد هیچگونه مالکیتی در قبال خرید اوراق نخواهند داشت. اما دارندگان اوراق اجاره مالکیتی به شکل مشاع نسبت به دارایی پایه خواهند داشت. یعنی خریداران اوراق اجاره حق مالکیت آن دارایی را دارند.

حتما بخوانید: آیا سرمایه‌گذاری در بانک به صرفه است؟

تفاوت اوراق مشارکت با سپرده بانکی چیست؟

مهمترین تفاوت بین اوراق مشارکت و سپرده بانکی مربوط به نرخ سود است. به طور عمده اوراق مشارکت دارای نرخ سودی بالاتر نسبت به نرخ سود سپرده بانکی است، به طوری که سود اوراق مشارکت حدود 3 تا 6 درصد بالاتر از سود سپرده بانکی است.

سخن پایانی

در مقاله‌های گذشته انواع اوراق و ویژگی‌های آنها را به طور مفصل شرح دادیم و افراد بتوانند اوراق متناسب با ویژگی خود را برای سرمایه‌گذاری پیدا کنند.

در این مقاله سعی کردیم برای شناخت بهتر بهترین روش سرمایه‌گذاری در اوراق به مقایسه آنها بپردازیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید با مشاوران الوبیزینس در ارتباط باشید تا سرمایه‌گذاری بهتر و مطمئن‌تری را تجربه کنید. 

پرسش و پاسخ

مطالب مرتبط