اصلا عرضه ‌اولیه چیست؟

عرضه ‌اولیه یا IPO (Initial Public Offering) یکی از اولین اصطلاحاتی است که سرمایه‌گذاران در ابتدای ورود به بورس با آن آشنا می‌شوند. اکثر سهامداران خرد غالبا در خصوص بهترین زمان فروش عرضه اولیه‌ها ابهام دارند. 

اگر بخواهیم عرضه‌اولیه چیست را به زبان ساده تعریف کنیم؛ می‌توانیم بگوییم اولین عرضه سهام هر شرکت بورسی، عرضه‌اولیه نام دارد. برای فهم بهتر، این موضوع را در قالب یک مثال بیان می‌کنیم.

فرض کنید یک شرکت تولیدی پس از سال‌ها فعالیت قصد ورود به بورس را دارد. کل سرمایه این شرکت به 100 هزار تعداد سهم تقسیم شده که ارزش دفتری هر سهم نیز 100 تومان است.

این شرکت برای ورود به بورس باید دارای تمام شرایط تعیین شده از سوی سازمان بورس باشد. پس از دارا بودن و پذیرش شرایط بورس، اقدامات لازم برای ورود این شرکت انجام می‌شود.

برای فعالیت در بورس، این شرکت باید بخشی از سرمایه خود را عرضه کند که معمولا بین 5 تا 15 درصد سرمایه است. فرض کنید این شرکت 10 درصد سرمایه خود معادل 10 هزار سهم را به بازار سهام عرضه می‌کند.

پس از بررسی و ارزش‌گذاری، 10 هزار سهم این شرکت در یک دامنه قیمتی به سرمایه‌گذاران عرضه می‌شود. اولین عرضه سهام این شرکت در بورس را عرضه ‌اولیه می‌گویند.

هر فردی با داشتن کد بورسی می‌تواند در عرضه ‌اولیه شرکت کند و متقاضی خرید باشد. همه شرکت‌هایی که در حال حاضر در بورس فعالیت دارند روزی عرضه‌ اولیه شده‌اند. 

در حال حاضر افراد زیادی اقدام به خرید عرضه اولیه می‌کنند؛ اما معمولا در خصوص بهترین زمان فروش عرضه اولیه‌ها یا حتی نگهداری عرضه اولیه دچار شک و تردید هستند. 

حتما بخوانید: بهترین روش تشکیل پرتفوی سهام چیست؟ 

 

نحوه خرید عرضه ‌اولیه چگونه است؟

اکنون که فهمیدیم عرضه اولیه چیست؛ در خصوص نحوه خرید عرضه اولیه و روش‌های مختلف آن نیز بهتر است اطلاعاتی داشته باشیم. همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم برای خرید عرضه‌اولیه مانند دیگر سهم‌ها باید دارای کد بورسی باشید.

روش حراج

قبلا نحوه خرید عرضه‌اولیه به صورت حراج بود. روش حراج به این صورت بود که ابتدا قیمت سهم بدون دخالت سرمایه‌گذاران حقیقی تعیین و اعلام می‌شد.

پس از تعیین قیمت، با توجه به میزان تعداد سهم قابل عرضه، حداکثر تعداد سهم قابل خریداری برای فرد نیز اعلام می‌شد. با اعلام زمان مشخص برای انجام این عرضه، سرمایه‌گذاران در آن ساعت مشخص اقدام به سفارش گذاشتن می‌کردند.

زمان سفارش گذاشتن در این روش بسیار مهم بود. زیرا اگر تعداد سهم‌های تقاضا شده از سوی افراد بیشتر از میزان سهام عرضه شده آن شرکت می‌شد، اولویت با کسی بود که سفارش خود را زودتر از بقیه از نظر زمانی ثبت کرده باشد.

بنابراین در روش حراج این احتمال وجود داشت که به همه متقاضیان سهام عرضه‌اولیه تعلق نگیرد. روش حراج دیگر در عرضه ‌اولیه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و روش بوک بیلدینگ جایگزین آن شده است.

روش بوک بیلدینگ

طی سال‌های اخیر سازمان بورس، عرضه‌ اولیه‌ها را به روش بوک بیلدینگ انجام می‌دهد. به این صورت که سفارش‌ها با قیمت‌های مختلف می‌توانند ثبت شوند.

برای هر سهم، حداکثر سهم قابل خرید و زمان آن به افراد اعلام می‌شود و برای هر سهم یک دامنه قیمتی تعیین می‌کنند که افراد مجاز هستند پایین‌ترین قیمت پیشنهادی یا بالاترین قیمت پیشنهادی را برای سفارش خود انتخاب کنند.

در واقع این سرمایه‌گذاران حقیقی هستند که قیمت نهایی سهم را تعیین می‌کنند. در این روش دیگر اولویت زمان مطرح نیست و بین فردی که ابتدای زمان تعیین شده اقدام به سفارش گذاشتن می‌کند با فردی که انتهای آن این کار را انجام می‌دهد؛ تفاوتی وجود ندارد.

این روش عادلانه‌تر است و در سفارش‌های ثبت شده با بالاترین قیمت به همه افراد متقاضی حتما سهام داده می‌شود.

حتما بخوانید: نکاتی که قبل از خرید و فروش سهام باید بدانید

طی سال‌های اخیر از روش بوک بولدینگ برای عرضه‌اولیه‌ها استفاده می‌شود. 

چرا عرضه ‌اولیه سودده است؟

بررسی وضعیت عرضه‌اولیه‌ها نشان داده که معمولا با سوددهی همراه هستند و به همین دلیل افراد زیادی اقدام به خرید آن می‌کنند.

تقریبا تمام افرادی که در بورس فعالیت می‌کنند معتقد هستند که عرضه‌اولیه همیشه سودده است. بازدهی اولیه برخی عرضه‌اولیه‌ها حتی به بیش از 200 درصد نیز رسیده است.

ولی در مجموع حدود 90 درصد از عرضه‌اولیه‌ها سودی بین 30 تا 40 درصد را نصیب سرمایه‌گذاران کرده‌اند. همین سودده بوده عرضه‌اولیه اولیه باعث می‌شود که تقاضا برای آن زیاد باشد.

افزایش تقاضا

اگر فردی در روز اول نتوانسته عرضه‌اولیه بخرد در روزهای معاملاتی بعد تلاش می‌کند که در آن سرمایه‌گذاری کند.

یا برخی افراد پس از نخستین روز عرضه سهام، در روزهای بعد تلاش می‌کنند که باز هم عرضه ‌اولیه بخرند و درخواست خرید ثبت می‌کنند. همین افزایش تقاضا موجب می‌شود عرضه‌اولیه چندین روز با صف خرید همراه باشد و ارزش سهام آن بیشتر شود. 

ارزش ذاتی بالای سهم

یک دلیل دیگر که باعث افزایش تقاضا برای عرضه‌اولیه بوده؛ بالا بودن ارزش ذاتی سهم است. سهام شرکت‌ها قبل از عرضه‌اولیه ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری می‌شوند. 

در عرضه‌اولیه، سهم‌ها معمولا با قیمتی کمتر از ارزش ذاتی و واقعی خود عرضه می‌شوند، یعنی ارزان‌تر به فروش گذاشته می‌شود تا برای سرمایه‌گذاران جذابیت داشته باشد.

تا زمانی که سهم به قیمت واقعی و ذاتی خود برسد؛ تقاضا برای آن وجود دارد و همین باعث رشد قیمتی آن می‌شود. بنابراین از این جهت نیز قیمت سهام پس از عرضه‌اولیه رشد و بازدهی مثبتی را نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند.

اما رفته رفته از این تقاضا کاسته می‌شود و به عرضه سهام اضافه می‌شود تا در نهایت به متعادل شدن عرضه اولیه نزدیک می‌شویم. 

متعادل شدن عرضه‌اولیه

افرادی که بازدهی خوبی از عرضه ‌اولیه کسب کرده‌ان؛د اقدام به فروش آن می‌کنند و کم کم روند رشد قیمتی آن متوقف می‌شود.

از اینجا به بعد عرضه‌اولیه نیز مانند دیگر سهم‌های بازار مورد معامله قرار می‌گیرد و دیگر انتظار رشد بالایی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود. رشد قیمت سهم از اینجا به بعد وابسته به فاکتورهای دیگر مانند عملکرد شرکت خواهد بود.

وقتی عرضه‌اولیه به این مرحله می‌رسد و رشد قیمتی آن متوقف می‌شود اصطلاحا می‌گویند که سهم متعادل شده است. رشد قیمت عرضه‌اولیه تا رسیدن به وضعیت متعادل را بازدهی اولیه عرضه‌اولیه می‌گویند.

حتما بخوانید: در بورس ضرر کردم؛ چه کنم؟

پس از بازدهی اولیه افراد شروع به فروش سهام خود می‌کنند و یک موج عرضه به راه می‌افتد که موجب تشکیل صف فروش بر روی سهم می‌شود.

اگر عرضه‌اولیه خود را به موقع نفروشید ممکن است روزها در صف فروش سهم قرار بگیرد و از سود شما کاسته شود. با این حال، برخی نیز اقدام به نگهداری عرضه اولیه به صورت بلندمدت کرده و دست به فروش نمی‌زنند. 

 

بهترین زمان برای فروش عرضه‌اولیه‌ها چه زمانی است؟

قطعا قیمت عرضه ‌اولیه تا همیشه افزایش پیدا نمی‌کند و باید در یک موقعیت مناسب اقدام به فروش آن کنید. برخی افراد با کسب بازدهی اولیه، اقدام به فروش عرضه‌اولیه می‌کنند؛ برخی دیگر سهم را در بلندمدت نگهداری می‌کنند.

حتی بعضی از افراد به علت نیاز به پول روز بعد از عرضه‌اولیه اقدام به فروش سهم می‌کنند.

در مورد زمان فروش عرضه ‌اولیه نمی‌توان نظر قطعی داد و باید فاکتورهای مختلفی را در نظر گرفت. با این حال، ما به مهم‌ترین فاکتورها برای تشخیص بهترین زمان فروش عرضه اولیه‌ها اشاره می‌کنیم. 

وضعیت کلی بورس 

عملکرد عرضه ‌اولیه معمولا به این صورت است که با حرکت کلی بورس هماهنگی دارد. اگر بورس در دوره رونق خود به سر ببرد و سهم‌ها روند رشد قیمتی داشته باشند، در این حالت تعداد روزهایی که عرضه‌اولیه می‌تواند مثبت باشد نیز بیشتر می‌شود

اما در صورتی که بورس در دوره رکود قرار داشته، به علت جو منفی حاکم بر بازار؛ عرضه ‌اولیه زودتر به تعادل می‌رسد و بازدهی اولیه آن نیز کمتر خواهد بود.

بنابراین در دوره رونق بورس نباید برای فروش عجله کرد و در دوره رکود باید طمع سود بیشتر نکنیم و حداقل سود راضی شد.

به طور مثال نماد «وسپهر» یکی از عرضه‌اولیه‌های سال 99 بود که دوم مهر ماه وارد بورس شد. به این دلیل که وضعیت کلی بازار منفی بود؛ این سهم خیلی زود به تعادل رسید.

عرضه‌اولیه وسپهر تنها 10 روز معاملاتی با صف خرید همراه بود و پس از 60 درصد رشد قیمت به تعادل رسید. پس از 60 درصد بازدهی، این سهام روند نزولی به خود گرفت و همراه با جو منفی بازار با کاهش قیمت مواجه شد.

بازدهی کلی یک عرضه‌اولیه کمتر از بازدهی اولیه آن بوده است. 

این سهم با افت شدید قیمت مواجه شد، به طوری که امروز (8 دی ماه) قیمت عرضه‌اولیه وسپهر پس از گذشت 3 ماه تقریبا به قیمت نخستین روز عرضه‌اولیه رسیده و تنها 8 درصد رشد داشته است.

بنابراین افرادی که از طمع کرده و با سود 60 باز هم اقدام به نگهداری عرضه اولیه وسپهر کردند؛ اکنون این میزان سود به 8 درصد رسیده است. هر چند قطعا در بلندمدت سقف قبلی باز هم خواهد شکست. 

برچیده شدن صف خرید

به علت تقاضای بالا برای خرید عرضه‌اولیه، صف خریدهای سنگینی برای آن تشکیل می‌شود. اما کم کم این صف‌ها عرضه می‌شود.

اگر مشاهده شد که از صف خریدها در کاهش است و دیگر صف خریدی برای سهم نمانده بدانید که این موقعیت فروش را به شما نشان می‌دهد. یعنی سهم به سمت متعادل شدن در حال حرکت است و ممکن است پس از آن با ریزش قیمت مواجه شود.

نگاه کوتاه‌مدت یا بلندمدت

از دیگر فاکتورهای مهم برای زمان نگهداری عرضه ‌اولیه این است که شما بدانید آیا دید کوتاه‌ مدت به نسبت به آن دارید یا بلندمدت.

اگر دید کوتاه مدت دارید که بهتر است قبل از اینکه عرضه‌اولیه متعادل شود؛ آن را بفروشید و تنها بازدهی اولیه آن را کسب کنید. زیرا ممکن است سهم با ریزش قیمتی مواجه شود.

اما اگر دید بلندمدت دارید وضعیت متفاوت است. اول از همه باید وضعیت بنیادی سهم را در نظر بگیرید. اگر چشم انداز خوبی را برای آینده سهم متصور هستید آن را نگهداری کنید.

برخی سهم‌ها بعد از بازدهی اولیه با افت قیمت در کوتاه مدت مواجه می‌شوند. اما در بلندمدت سود قابل توجهی را نصیب سرمایه‌گذاران خود می‌کنند.

به عنوان مثال نماد «وآوا» را در نظر بگیرید. این سهم یکی از عرضه‌اولیه‌های آبان ماه سال 98 بود که روند سوددهی آن را مشاهده می‌کنید. 

عرضه‌اولیه «وآوا» در اول آبان ماه سال 98 وارد بورس شد و پس از نخستین روز معاملاتی حدود یک ماه و نیم ماه با صف خرید همراه بود. این سهم پس از بازدهی اولیه 183 درصدی به تعادل رسید و صف‌های خرید آن برچیده شد.

حتما بخوانید: سرمایه‌گذاری در مسکن بهتر است یا طلا و بورس؟

بازدهی کلی عرضه‌اولیه وآوا از بازدهی اولیه آن بیشتر است. 

بازدهی اولیه و کوتاه‌مدت وآوا 183 درصد بود و بسیاری از افراد با کسب همین بازدهی اقدام به فروش عرضه‌اولیه کردند؛ اما برخی افراد که نگاه بلندمدت داشتند آن را نگهداری کردند.

اگر افرادی که عرضه‌اولیه وآوا را تا امروز (8 دی ماه 99) به فروش نرسانده باشند؛ بازدهی 276 درصدی را کسب کرده‌اند که حدود 100 درصد بیشتر از بازدهی اولیه آن است.

این موضوع نشان می‌دهد که نگهداری عرضه اولیه در این سهم خاص؛ برای سهامداران به صرفه بوده است. هر چند نمی‌توان در خصوص سایر سهم‌ها اینگونه قضاوت کرد. 

سخن پایانی

در این مقاله ابتدا به تعریف عرضه‌اولیه پرداختیم و نحوه خرید آن را نیز توضیح دادیم. به طور معمول عرضه‌اولیه با بازدهی مثبت همراه است اما همیشگی نیست. اگر شما به موقع اقدام به فروش سهام خود نکنید ممکن است قیمت سهم؛ به همان قیمت اولیه برسد.

فاکتورهای مهمی در خصوص بهترین زمان فروش عرضه ‌اولیه‌ها نقش دارند که مهمترین آنها در اینجا شرح داده شد. برای آشنایی بیشتر و کسب اطلاعات بیشتر درباره سرمایه‌گذاری در عرضه‌اولیه می‌توانید از مشاوران الوبزینس کمک بگیرید.

پرسش و پاسخ

مطالب مرتبط