مالیات یکی از مسایل مهم مالی بوده که هم اشخاص حقیقی و هم حقوقی مکلف به پرداخت آن هستند.

در این مقاله قصد داریم به موضوع مالیات تکلیفی بپردازیم که ببینیم مالیات تکلیفی چیست و پرداخت این نوع مالیات به چه صورت است. تا پایان با ما همراه باشید.

مالیات تکلیفی چیست؟

به زبان ساده می‌توان گفت مالیات تکلیفی به نوعی از مالیات گفته می‌شود که وظیفه پرداخت آن بر عهده شخصی که باید مالیات بدهد نیست.

در واقع یک شخص یا نهاد دیگری مالیات را از فرد مورد نظر (چه حقیقی چه حقوقی) گرفته و به سازمان مالیاتی کشور پرداخت می‌کند.

به طور مثال فرض کنید که یک شخص در یک اداره مشغول به کار است و مشمول پرداخت مالیات نیز بوده؛ در این شرایط کارفرما مالیات تکلیفی را از حقوق کارگر کسر کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند.

 در واقع می‌توان گفت مالیات تکلیفی به این صورت است که وظیفه یا تعیین تکلیف کسر کردن و پرداخت آن بر عهده پرداخت کننده آن است که کسی غیر از خود فرد مشمول مالیات است.

اگر فردی دریافت کننده خدمت باشد مانند کارفرما، این تکلیف بر عهده او بوده که مالیات تکلیفی را حقوق کارگرانی که با آنها قرارداد منعقد کرده کسر کند و به سازمان امور مالیاتی بپردازد.

از سوی دیگر از فردی ارایه‌دهنده خدمت باشد باید از این موضوع مطلع باشید که بخشی از درآمد شما بابت مالیات تکلیفی از سوی کارفرما کسر می‌شود و به سازمان مالیاتی داده می‌شود.

اینکه چرا برخی ملزم به پرداخت مالیات تکلیفی هستند به این موضوع برمی‌گردد که بهر حال همه می‌دانیم که دولت برای جبران و رفع هزینه‌های خود از مشمولان قانونی خود اقدام به گرفتن مالیات می‌کند.

مالیات‌های گرفته شده در بخش‌های مختلف در اختیار دولت قرار می‌گیرد تا در اداره کردن کشور بتواند عملکرد بهتری داشته باشد.

بنابراین از هر پرداختی که به افراد صورت می‌گیرد، طبق قانون باید یک درصد معینی از آن کسر شود و به سازمان مالیاتی کشور پرداخت شود.

مالیات تکلیفی انواع مختلفی دارد که هر کدام نیز ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ در ادامه به بررسی انواع مالیات تکلیفی می‌پردازیم.

مطالعه بیشتر: آنچه باید از مالیات بر ارزش افزوده بدانیم

 انواع مالیات‌های تکلیفی کدامند؟

به طور دقیق و کامل شاید کار بسیار سختی باشد که انواع مالیات تکلیفی را نام برد، مالیاتی که خود شخص مشمول وظیفه پرداخت آن را ندارد؛ اما سعی کرده‌ایم در این بخش مهمترین آنها را نام برده و شرح دهیم.

1- مالیات تکلیفی حقوق

اولین مالیات تکلیفی که بسیار هم معروف بوده، مالیات تکلیفی است که از حقوق کسر می‌شود.

هر کارفرمایی موظف است که از میزان حقوقی که به کارکنان خود پرداخت می‌کند درصدی را به عنوان مالیات تکلیفی کسر کرده و در موعد و مهلت تعیین شده به سازمان مالیاتی کشور پرداخت کند.

بنابراین همانطور که مشخص است خود کارگر وظیفه پرداخت مالیات را بر عهده ندارد بلکه از سوی کارفرما از حقوق کسر شده و به سازمان مالیاتی پرداخت می‌شود.

کارفرما در این بین نقش واسطه را به عهده دارد.

2- مالیات تکلیفی اجاره املاک

مالیات بر اجاره از دیگر انواع مالیات تکلیفی بوده که جزو مالیات‌های مستقیم بوده و دارای اهمیت است.

انواع درآمدهایی که از یک ملک به دست آید مشمول این نوع مالیات است، به این صورت که اگر یک شخص حقیقی یا حقوقی ملکی در اختیار داشته باشد که از طریق آن اجاره بها دریافت کند، مشمول پرداخت مالیات می‌شود.

نحوه پرداخت مالیات در اجاره ملک به دو صورت است و حتی نحوه محاسبه آن نیز مشابه هم نیست.

به این صورت که فردی که ملک را اجاره می‌کند و مستاجر است اگر شخصیت حقیقی داشته باشد در این حالت مسئولیت پرداخت مالیات بر عهده مالک ملک بوده و تعهدی متوجه مستاجر نیست.

به همین ترتیب اگر مستاجر دارای شخصیت حقوقی باشد در این حالت مالیات از نوع مالیات تکلیفی اجاره ملک و بر عهده مستاجر بوده و او مسئولیت کسر و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی است.

بنابراین می‌توان به طور خلاصه گفت که تنها در حالتی که مستاجر شخصیت حقوقی داشته باشد مالیات تکلیفی از نوع اجاره ملک دریافت می‌شود.

اگر شما ملکی را در اختیار دارید که مستاجر آن شخصیت حقیقی دارد دیگر مالیات تکلیفی در این حالت موضوعیت ندارد و این خود شما هستید که هر ساله مالیات در درآمد اجاره املاک را مستقیما پرداخت می‌کنید.

حتما بخوانید: مالیات بر ارث چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ 

3- مالیات تکلیفی مضاربه

کلمه مضاربه را در جاهای مختلفی شنیده‌اید به ویژه‌ در مورد وام‌های بانکی؛ مضاربه در واقع به یک رابطه دو طرفه در یک عملیات تجاری اشاره می‌کند که یکی از طرفین ملزم به آوردن سرمایه و دیگری متعهد به استفاده از سرمایه و انجام یک فعالیت اقتصادی است.

در نهایت نیز سود حاصل از عملیات تجاری مربوطه بین طرفین تقسیم می‌شود، در واقع به این صورت که انجام دهنده کار موظف می‌شود که طی بازه‌های زمانی تعیین شده یک میزان سودی را به آورنده سرمایه پرداخت کند.

در این رابطه دو طرفه (چه حقیقی چه حقوقی) اگر فردی که انجام دهنده کار است را طرف اول و فردی که سرمایه آورده را طرف دوم بنامیم؛ در این حالت باید گفت که این طرف اول است که مکلف به پرداخت مالیات است.

در واقع فرد انجام دهنده کار موظف است از سودی که در مضاربه به دست آورده درصد معینی را به عنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

همچنین در این بین باز هم این طرف اول است که مسئول پرداخت مالیات سود طرف دوم یا همان سرمایه‌گذار است.

به این شکل که طرف اول باید هنگام پرداخت سود به طرف دوم میزان مالیات مربوط به آن را کسر کند و همراه با مالیات سود خود که به دست آورده به سازمان مالیاتی پرداخت کند. در نهایت می‌توان گفت که این مضارب یا انجام دهنده کار است که مسئولیت پرداخت مالیات را بر عهده دارد.

4- مالیات تکلیفی حق الوکاله

این نوع مالیات تکلیفی متوجه وکلا بوده و آنها موظف به پرداخت آن هستند.

زمانی که یک وکیل با موکل خود به توافق رسیده و اقدام به بستن قرارداد می‌کنند، درصدی از میزان مبلغ قرارداد که متعلق به وکیل است باید به عنوان مالیات تکلیفی به سازمان امور مالیاتی پرداخت شود.

این نوع مالیات را مالیات حق الوکاله می‌گویند.

همچنین اگر شرکت یا موسسه‌ای اقدام به انعقاد قرارداد با یک وکیل می‌نماید باید میزان مالیات را از حق الوکاله او کسر و پرداخت کند؛ در واقع آن شرکت یا موسسه موظف به پرداخت این نوع مالیات است.

در صورت دم پرداخت به موقع این نوع مالیات، وکلا مشمول جریمه 20 درصدی خواهند شد.

حتما بخوانید: تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی 

 علاوه بر مالیات‌های تکلیفی که تا اینجا نام برده و شرح داده شد، انواع دیگری نیز وجود دارد که به اختصار و تیتروار در ذیل آورده شده است:

• مالیات تکلیفی نقل و انتقال
• مالیات تکلیفی اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج
• مالیات تکلیفی موسسات بیمه
• تکلیف مدیران تسویه اشخاص حقوقی
• مسئولیت آخرین مدیران شخص حقوقی و مدیران تسویه و ضامن‌ها
• مالیات تکلیفی منافع بلاعوض اموال
• مالیات تکلیفی نقل و انتقال سهام

 نحوه پرداخت مالیات تکلیفی

در تمامی مواردی که در قسمت قبل ذکر شد، فردی که مسئولیت پرداخت مالیات تکلیفی را بر عهده دارد تا پایان ماه بعد فرصت دارد که اقدام به پرداخ مالیات کند و مشمول جریمه نشود.

نحوه پرداخت مالیات تکلیفی به این صورت است که فردی که مسئول پرداخت مالیات تکلیفی در هر نوع آن است باید به نزدیکترین اداره مالیاتی که در دسترس او قرار دارد مراجعه کرده و با دریافت فیش مربوطه، اقدام به پرداخت آن کند.

سخن پایانی

در این مقاله به ابعاد مختلف مالیات تکلیفی پرداختیم و توضیح دادیم که چه کسانی باید مالیات تکلیفی پرداخت کنند.

در ابتدا به چیستی مالیات تکلیفی پرداختیم و اینکه به چه علتی این نوع مالیات پرداخت می‌شود. در ادامه نیز انواع مختلف مالیات‌های تکلیفی را توضیح دادیم و اینکه مسئولیت پرداخت مالیات در هر کدام از آنها بر عهده چه کسی است.

همچنین به این موضوع نیز پرداختیم که در صورت عدم پرداخت به موقع مالیات تکلیفی از سوی افراد، مشمول جریمه خواهند شد.

پرسش و پاسخ