مشاوره مدیریت چیست؟ 

رشد و پیشرفت کسب‌وکارها و ایجاد شرکت‌های بزرگ در دنیا، باعث شد تا در کنار آنها به مرور خدمات مشاوره مدیریت نیز شکل بگیرد تا با ارائه مشاوره‌های تخصصی به پیشرفت بیشتر آنها کمک کنند. شرکت خدمات مشاوره مدیریت مکینزی یکی از بزرگترین شرکت‌های مشاوره دنیا محسوب می‌شود که قریب به 100 سال قبل تاسیس شده است.

البته اولین شرکتی که در دنیا پا به این عرصه گذاشت، شرکت آرتور دی لیتل بود. در حال حاضر شرکت‌ها و موسسات زیادی با الگوگیری از این شرکت‌ها تاسیس شده و در حال حاضر مشغول فعالیت هستند. 

اما در جواب سوال «مشاوره مدیریت چیست؟» باید گفت که خدمات مشاوره مدیریت (management consultant) مجموعه اقداماتی است که براساس آن پیشنهادهای کاربردی و عملیاتی جهت بالا بردن بهره‌وری کسب‌وکار در زمینه‌های مختلف ارائه و در بسیاری از مواقع اجرا می‌شود.

این خدمات در نهایت منجر به افزایش سودآوری سازمان، کاهش هزینه‌ها، بهبود فرایندها یا مجموعی از این اهداف می‌شود. مشاوران مدیریت معمولا با نظر مدیران ارشد کسب‌وکار ورود پیدا می‌کنند و معمولا دارای اختیارات بالا هستند.

آنها در حکم پزشک کسب‌وکار هستند. بنابراین بعد از بررسی و معاینه بخش‌های مختلف، نسخه‌های دارویی یا جراحی خود را برای کسب‌وکار اعمال می‌کنند. در بسیاری از مواقع یک مشاور مدیریت علاوه بر ارائه پیشنهادات کاربردی، خود اقدام به انجام آن پیشنهادات می‌کند.

این اقدام معمولا به صورت تیمی اجرا شده و از جانب یک شرکت خدمات مشاوره مدیریت صورت می‌گیرد که هر کدام از اعضای تیم وظیفه خاصی را بر عهده می‌گیرند. 

مطالعه بیشتر: مشاوره اقتصادی حضوری، تلفنی و حتی رایگان

مشاوران مدیریت در زمینه‌های مختلفی می‌توانند به کسب‌وکار شما کمک کنند و صرفا به یک یا چند حوزه خاص محدود نمی‌شود. اما معمولا اهداف آنها از این اقدامات مشترک است. معمولا اقدامات آنها اصلاح و بهبود فرایندهای انجام کار است.

در بسیاری از مواقع سازمان‌ها از خدمات یک شرکت مشاوره مدیریت جهت حل چالش‌ها و مسائل پیچیده خود استفاده می‌کنند. مسائلی که حل آنها تنها از طریق یک تیم باتجربه و حرفه‌ای حل می‌شود. 

چگونه مشاوره مدیریت حرفه‌ای شویم؟ 

مشاور مدیریت کیست و چه تخصصی دارد؟ 

یک مشاور مدیریت باید ابتدا مجموعه‌ای از مهارت‌های عمومی در حوزه کسب‌‌وکار را یاد بگیرد و سپس در یک یا دو حوزه مشخص، متخصص شود. افراد زیادی می‌توانند این ادعا را داشته باشند که یک مشاور مدیریت حرفه‌ای هستند. اما مشاوران حرفه‌ای باید از برخی ویژگی‌ها برخوردار باشند که از جمله آنها می‌توان موارد زیر را نام برد: 

• تحصیلات مرتبط: معمولا اکثر مشاوران مدیریت در یکی از رشته‌های مربوط به کسب‌وکار مانند مدیریت بازرگانی، مدیریت عمومی، mba یا موارد دیگر تحصیل کرده‌اند. البته صرف داشتن یا نداشتن مدرک تحصیلی مرتبط نمی‌تواند از افراد مشاور کسب‌وکار حرفه‌ای بسازد. اما داشتن تحصیلات مرتبط می‌تواند یک نکته مثبت تلقی شود. 
• تجربه و سابقه فعالیت مرتبط: یک مشاور مدیریت حرفه‌ای خود باید چندین سال در زمینه‌های مختلف کسب‌وکار مشغول به فعالیت بوده باشد تا بتواند به دیگران مشاوره بدهد. چرا که افراد بدون تجربه کردن یک فعالیت یا یک موضوع، نمی‌توانند مشاورانی حرفه‌ای در آن حوزه باشند. 
• سابقه فعالیت مشاوره: یک مشاور مدیریت باید ابتدا در کنار تیم‌های مشاوره کسب‌وکار چندین سال فعالیت کند تا چم و خم کار را بشناسد. چنین فردی با انواع و اقسام کسب‌وکارها و شرکت‌های مختلف همکاری داشته و پروژه‌های مختلفی را به سرانجام رسانده است. در نتیجه بهتر می‌تواند به دیگران مشاوره بدهد. 
• گواهینامه‌های مرتبط: در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته مشاوران مدیریت در دوره‌ها و کارگاه‌های حرفه‌ای شرکت و کسب تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، گواهینامه cmc یکی از گواهینامه‌های بین‌المللی مربوط به خدمات مشاوره مدیریت است که اعتبار بسیار بالایی دارد. البته داشتن اینگونه گواهینامه‌ها برای فعالیت در این حوزه نه جزء شروط لازم بلکه یکی از شروط کافی است. 

مطالعه بیشتر: آیا به قرارداد مشاوره مالیات تعلق می‌گیرد؟ 

حوزه‌های مشاوره مدیریت به چه صورت است؟ 

 برای بسیاری از افراد جای سوال است که حوزه‌های مشاوره مدیریت در چه زمینه‌هایی بوده و مشاوران مدیریت در چه حوزه‌هایی می‌توانند به آنها خدمات ارائه دهند. یک شرکت مشاوره مدیریت در بسیاری از حوزه‌های می‌تواند مشاوره‌های تخصصی ارائه دهد از جمله: 

• حوزه منابع انسانی: شامل طراحی سیستم حقوق و دستمزد، جذب و استخدام، برگزاری و طراحی دوره آموزشی، اجرای برنامه‌های تحول، ایجاد سیستم پادش و انگیزش 
• بازاریابی و فروش: این حوزه یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های مشاوره مدیریت است که هدف آن افزایش فروش، بهبود فرایندهای فروش، آموزش کارکنان فروش و تنوع روش‌های بازاربایی است. 
• طراحی ساختار: ایجاد و طراحی ساختار یکی از فعالیت‌های تخصصی است که معمولا مشاوران با سابقه از انجام آن برمی‌آیند.
• بهبود فرایندها: بهبود فرایندهای انجام کار یکی دیگر از حوزه‌های مشاوره مدیریت بوده که انجام آن نقش زیادی در کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری دارد. 
• مسائل مالی و حسابداری: بهبود فرایندهای حسابداری کمک شایانی به کاهش هزینه‌ها می‌کند. انجام این کار با استفاده از خدمات مشاوره مدیریت امکان‌پذیر است. 
• طراحی و ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی: طراحی و ایجاد یک سیستم اطلاعاتی یکپارچه و به کار بردن نرم‌افزاهای مرتبط، یکی دیگر از حوزه‌های فعالیت مشاوران این حوزه است. 
• پیاده‌سازی سیستم crm: طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های ارتباط با مشتری نیاز به تجربه بالایی داشته که مشاوران مدیریت از عهده انجام آن برمی‌آیند. 

حوزه‌های مشاوره مدیریت صرفا به چند حوزه فوق محدود نمی‌شود و بسته به اینکه مشکلات و چالش‌های شما در چه زمینه‌هایی باشد، معمولا می‌توانند به کسب‌وکارتان کمک کنند. 

مشاوره مدیریت در ایران؛ گفتگو با محمود اولیایی مشاور مدیریت  

مشاوره سازمانی یا مشاوره مدیریت می‌تواند شغل بسیاری از افراد فارغ‌التحصیل در رشته مدیریت، مهندسی صنایع یا سایر رشته‌ها باشد. اما رسیدن به این شغل قطعا نیازمند دانستن چم‌و‌خم‌های کاری فراوان است.

چرا که صدها شرکت و فرد در ایران وجود دارند که ادعای مشاوره سازمانی دارند. ضمن آنکه آمار فارغ‌التحصیلان این حوزه نیز از کمیت بالایی برخوردار است. بنابراین تعداد رقبا در این عرصه زیاد است.

مشاوره مدیریت در ایران 

محمود اولیایی به مدت 24 سال است که در زمینه مشاوره کسب‌و‌کار فعال بوده و در حال حاضر رئیس کانون شبکه مشاوران مدیریت و مهندسی ایران است. اولیایی که در سال 1380 شرکت مهندسی مشاور کاین را در زمینه مشاوره راه‌اندازی کرده و هم‌اکنون نیز مدیرعامل این شرکت است، به افرادی که قصد ورود به صنعت مشاوره مدیریت را دارند، توصیه‌هایی دارد. 

در ادامه متن کامل این گفتگو را بخوانید:

شروع یک مشاور خوب شدن چیست و چند سطح مشاوره مدیریت وجود دارد؟

اولیایی: براساس دسته‌بندی که شورای بین‌المللی مشاوران مدیریت انجام داده، سه دسته خدمات مشاور مدیریت وجود دارد که اولین آنها مشاوران در یک حوزه خاص هستند که به طور ثابت در سازمان حضور پیدا می‌کنند.

به عنوان مثال، اکنون در بسیاری از سازمان‌ها مشاهده می‌کنیم که مشاورانی در زمینه‌های مختلف مالیات، بیمه یا سایر زمینه‌ها استخدام می‌کنند. اما در سطح بالاتر مشاورانی هستند که به طراحی سیستم مانند طراحی سیستم مدیریت کیفیت، طراحی ساختارهای منابع انسانی و مالی می‌پردازند.

در نهایت بالاترین سطح، مشاوران تحول سازمانی هستند که معمولا در کنار مدیران عامل و هیئت‌مدیره‌ها قرار می‌گیرند و کاملا مسلط به مباحث علم مدیریت و دارای قدرت رهبری و تیم‌سازی هستند. این نوع از مشاوران که اصطلاحا از آنها تحت عنوان راه‌بلد یا منتور یاد می‌کنند، حتما باید دو مرحله قبلی را طی کرده باشند.

در سطح بین‌المللی معمولا سعی می‌کنند با آزمون‌هایی مانند CMC مشاوران را ارزیابی و رتبه‌بندی کنند. مشاوره مدیریت در کشورهای اروپایی و آمریکا از درآمد بسیار بالایی برخوردار هستند و حتی شرکت‌های چندملیتی مانند KPMG به سراسر دنیا خدمات مشاوره مدیریت ارائه می‌دهند.

صرف اینکه فردی در رشته مدیریت یا مهندسی صنایع تحصیل کرده، نمی‌تواند به صورت مستقل مشاور شود و توصیه می‌کنم که چنین افرادی با کار در شرکت‌های مشاوره از مشاوران خبره هر حوزه مسائل را یاد بگیرند.

در کشورهای خارجی نیز به این صورت است که افراد ابتدا در کنار تیم‌های مشاوره خبره قرار می‌گیرند تا تجربه لازم را یاد بگیرند. اگر کسی در ایران بخواهد امتحاناتCMC  را شرکت کند و یک مشاور بین‌‌المللی شود، باید به مدت 7 سال تجربه کسب کند و سپس مدارک آن را ارائه داده و رضایت کارفرمایان از آن مشاور جلب شود.

مشاوران مدیریت باید همواره در زمینه‌ای که کار می‌کنند، دانش خود را به روز کنند و صرف داشتن علم مدیریت کافی نیست. لازم است که قوانین و مقررات و فضای کسب‌و‌کار حوزه تخصصی که در آن کار می‌کنند را یاد بگیرند و تغییرات آن را دنبال کنند.

ضمن آنکه نباید فراموش کنیم که مشاوره یک مهارت هنری است و افراد باید به کار مشاوره عشق بورزند و علاقه داشته باشند. بنابراین بنده به افرادی که قصد ورود به این حرفه را دارند توصیه می‌کنم که صرف یاد گرفتن برخی تکنیک‎‌ها کافی نیست و نیاز است که افراد مدت زمانی را در نزد پیشکسوتان استاد شاگردی کنند.

مطالعه بیشتر: چرا شرکت‌ها به مشاوره کسب‌وکار نیاز دارند؟

چگونه در حوزه مشاوره مدیریت موفق باشیم؟

اولیایی: واقعیت آن است که این حرفه بسیار حرفه پویایی است و افراد باید زمان زیادی را صرف یادگیری کنند تا بتوانند صرفا در این حوزه زنده بمانند. چرا که محیط کسب‌وکار در یک کشور به صورت مرتب دچار تغییر و تحول می‌شود.

لازم است که همواره گزارشاتی که در سطح ملی و بین‌المللی در مورد فضای کسب‌وکار مربوطه یا آن حوزه تخصصی وجود دارد، مطالعه شود. باید نسبت به فضای کسب‌و‌کار کشور به صورت کلی و به صورت اختصاصی در آن حوزه آشنا باشیم.

چیزی که در حال حاضر به سرعت فضای کسب‌و‌کار و سازمان‌ها را دائما تغییر می‌دهد، مسائل مربوط به فناوری اطلاعات است که باید نسبت به آن اطلاعات کسب کرد. یکی از راه‌های بروز نگه داشتن خود در علوم مختلف مدیریت، حضور در کنفرانس‌ها و همایش‌های ملی و بین‌المللی است.

شورای بین‌المللی مشاوران مدیریت برنامه‌هایی را برای مدیران در مناطق مختلف از جمله آسیا و اقیانوسیه در نظر گرفته است که نیاز است مشاوران مدیریت در کنفرانس‌های آن شرکت کنند.

چگونه به عنوان یک مشاور سازمانی کار کنیم؟

اولیایی: معمولا کار مشاور این است که در یک سازمان تغییر ایجاد کند و همواره در مقابل تغییر مقاومت صورت می‌گیرد. وقتی مشاور به سازمان وارد می‌شود، هم خودش فرد جدیدی است و هم سازمان یک محیط جدید است، بنابراین مقاومت دو برابر خواهد شد.

تجربیات نشان داده که اولین نکته برای پذیرش افراد در سازمان به عنوان مشاور، سابقه آن فرد در کسوت مشاوره است. همانطور که شما اگر بخواهید یک جراح قلب برای جراحی یکی از نزدیکان خود انتخاب کنید، قطعا به سوابق آن جراح مراجعه می‌کنید. بنابراین نتایج موفقی که افراد در پروژه‌ها به دست می‌آورند، برای سایر پروژه‌ها نیز کاربرد دارد.

اما این موضوع شرط لازم و نه کافی برای ورود موفقیت‌آمیز یک مشاور به سازمان است. شرط کافی آن است که شما با جو و فرهنگ سیاسی آن سازمان کاملا آشنا باشید. من بارها مشاهده کرده‌ام که مشاوران مدلی را که در یک سازمان موفقیت‌آمیز بوده را در سایر سازمان‌ها نیز به کار می‌برند که این کار اشتباهی است.

این تجربه برای خودم نیز اتفاق افتاده است. به یاد دارم که در سال 75 به دو شرکت مشاوره می‌دادم که تیم مدیریت آنها دو ادبیات کاملا متفاوت داشتند. به گونه‌ای که مدیر یک سازمان که اتفاقا انسان موفقی نیز بود، فاقد تحصیلات بود و ادبیات صحبت کردنش با همه یک نوع ادبیات بازاری بود.

اما در مقابل، سازمان دوم چند نفر از اساتید دانشگاه بودند که به دنبال ساخت یک قطعه پیشرفته بودند. من در ابتدا قصد داشتم که با یک لحن مشترک با این دو سازمان گفتگو کنم. متناسب با هر کدام از این سازمان‌ها باید لحن کلام و ادبیات صحبت کردن و رفتار من نیز کاملا تغییر می‌کرد.

اولین کاری که یک مشاور باید انجام بدهد این است که در همان جلسات اول باید محیط سازمان خود را آنالیز کند و حتی نوع پوشش خود را متناسب با فضای آن سازمان متناسب کند. باید دقت کند که فرهنگ آن سازمان چه سبک رفتاری را می‌طلبد.

سازمان‌ها معمولا در روزهای اول قصد محک شما را دارند و ممکن است سوالاتی را بپرسند که شما پاسخ آن را ندانید. بهتر است که به صراحت به آنها بگویید باید راجع به این سوال فکر کنید و سپس پاسخ دهید.

به هیچ عنوان به گونه‌ای جلوه ندهید که در تمامی امور مسلط هستید و نباید از موضع بالا وارد سازمان شد. چرا که ممکن است مدیران آن سازمان با شما وارد چالش شوند و احترام و جایگاه شما به عنوان مشاور افت پیدا کند.

یکی از روش‌های دیگر که با کمک آن می‌توان با تیم مدیریتی سازمان سازگار و هماهنگ شد، برگزاری جلسات و کارگاه‌هایی است که با مدیران آن سازمان قبل از شروع پروژه برگزار می‌شود. در واقع در چنین جلساتی مشاور باید سعی کند به گونه‌ای القا کند که به دنبال حل مسائلی سازمانی در قالب یک تیم است.

بنابراین یک مشاور نباید هیچ‌‌گاه با دید فخرفروشی به مسائل نگاه کند. قطعا در هر شرکتی در برابر مشاوران مقاومت‌ و حتی توهین وجود دارد، بنابراین صبر یکی از الزامات اصلی مشاوره است.

پرسش و پاسخ