آخرین تغییرات قانونی؛ رفع انحصار از مجوزی سردفتری به زبان ساده

«رفع انحصار از مجوز سردفتری و داروخانه‌ها» خبری بود که اوایل دی ماه 98 در رسانه‌ها منعکس شد. از مدت‌ها قبل بسیاری اعتقاد داشتند که در صدور مجوز و فعالیت این دفاتر نوعی انحصار وجود دارد که باید برطرف شد.

پیگیری‌ها منجر به این شد که هیئت مقررات‌زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار که ریاست آن بر عهده وزیر اقتصاد بوده، تغییراتی را در فعالیت و تاسیس دفتر اسناد رسمی اعمال کند. در اینجا قصد داریم تا به زبان ساده و گویا توضیح دهیم که چه تغییراتی قرار است در قانون سردفتری رخ دهد. 

تعیین شرایط اخذ مجوز سردفتری در آینده نزدیک 

اولین نکته آن است که هیئت مقررات‌زدایی در جلسه مذکور تصویب کرده که در صورت موافقت قوه قضاییه، دو نهاد سازمان ثبت اسناد و کانون سردفتران و دفتریاران با همکاری یکدیگر اقدام به تعیین شرایط گرفتن مجوز سردفتری کنند. سپس بعد از تعیین شرایط لازم برای گرفتن مجوز، آن را اطلاع‌رسانی کنند.

در واقع قرار است شرایط جدیدی برای فعالیت سردفتران تعیین شود که در آینده نزدیک اطلاع‌رسانی خواهد شد. بنابراین باید منتظر خبرهای دیگری در این خصوص باشیم. اما یکی دیگر از اقداماتی که هیئت فوق به تصویب رسانده، مربوط به رفع انحصار از این قانون است. 

رفع انحصار با تغییر ماده 69 قانون سردفتری 

به اعتقاد بسیاری از افراد قانون سردفتری مربوط به قبل از انقلاب بوده و بسیار قدیمی شده بود. یکی از موادی که بعضا به آن انتقاد می‌شد، ماده 69 این قانون بود. براساس این ماده قانونی افرادی که مسئولیت دفتر اسناد رسمی را بر عهده دارند، می‌توانند دو ماه قبل از بازنشستگی خود فرد دیگری را برای به عهده گرفتن امور دفتر به عنوان جانشین معرفی کنند.

از طرف دیگر، چنانچه مسئول دفتر در هنگام مرگ شاغل باشد، ورثه او می‌توانند تا شش ماه بعد از فوت برای به عهده گرفتن مسئولیت دفتر اقدام کنند. این ماده قانونی باعث شده بود که فرزندان و ورثه افراد سردفتر به جای پدران خود قرار بگیرند.

بدین ترتیب به اعتقاد برخی افراد یک نوع شغل وراثتی به وجود آمده بود. اما اکنون هیئت مقررات‌زدایی تصویب کرده که پیشنهاد حذف یا اصلاح این ماده قانونی به مجلس شورای اسلامی ارسال شود. بنابراین به احتمال زیاد این ماده از قانون نیز در آینده نزدیک دچار تغییرات اساسی خواهد شد. 

نافذ نبودن ماده 5 قانون سردفتری 

یکی از مواد قانونی که مورد انتقاد قرار می‌گرفت و به اعتقاد برخی باعث ایجاد انحصار شده بود، ماده 5 قانون سردفتری بود. در این ماده قانونی برای شهرهای با جمعیت مشخص، تعداد دفاتر اسناد رسمی مشخص تعیین شده بود.

به عنوان مثال، شهرهایی که جمعیت آنها کمتر از 15 هزار نفر باشد، باید یک دفترخانه داشته باشند. منتقدان اعتقاد دارند که در زمان تصویب این قانون، افراد کمتری از آحاد جامعه نیاز به ثبت دفاتر داشتند و کمتر مراجعه می‌کردند. این در حالی است که در حال حاضر اینگونه نیست.

به هر حال، هیئت مقررات‌زدایی به نوعی این ماده را بی‌اثر کرده است. چرا که به اعتقاد اعضای این هیئت، ماده مذکور خلاف برخی بندهای قانون سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی است.

از آنجا که هر ماده قانونی که خلاف قانون سیاست‌های کلی اصل 44 باشد نافذ نخواهد بود، بنابراین ماده 5 قانون سردفتری نیز بی‌اثر خواهد شد. 

 در اینجا تلاش کردیم تا به زبان ساده آخرین تغییرات قانونی مربوط به فعالیت دفاتر اسناد رسمی را بیان کنیم. در این خصوص دو نکته وجود دارد. ابتدا آنکه قرار است در آینده تغییراتی توسط مجلس یا نهادهای دیگر در این قانون داده شود که در متن نیز به آن اشاره شد.

اما مساله دیگر آن است از آنجا که فرایندهای حقوقی دارای مسائل و پیچیدگی‌های خاص خود است، بنابراین بهتر است در این خصوص از خدمات مشاوره حقوقی بهره بگیرید. 

در ادامه به مهم‌ترین نکات جهت راه‌اندازی این دفاتر براساس اصول و قواعد گذشته خواهیم پرداخت. در صورتی که قوانین و مقررات ذکر شده به صورت نهایی و قانونی اعمال شود، قطعا متن زیر نیز اصلاح خواهد شد. 

مشاوره حقوقی به صورت حضوری و تلفنی

شرایط راه‌اندازی دفتر اسناد رسمی به چه صورت است؟ 

دفترخانه اسناد رسمی از گذشته‌های دور تاکنون وظیفه ثبت و تنظیم اسناد مختلف را بر عهده داشته و از همین طریق نیز بسیاری از افراد در قالب کارمند یا دفتریار و عناوین دیگر مشغول به فعالیت بوده‌اند.

این مراکز که تحت نظارت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور فعالیت می‌کنند، به صورت خصوصی اداره می‌شوند. بدین صورت که افراد می‌توانند با توجه به دارا بودن برخی شرایط، نسبت به دریافت مجوز دفترخانه اقدام کنند.

تاسیس دفتر اسناد رسمی در بسیاری از موارد می‌تواند یک کسب‌وکار پرسود نیز تلقی شود، به شرط آنکه برخی ویژگی‌ها و شرایط در تاسیس آن لحاظ شود. 

یکی از اصلی‌ترین قوانینی که در آن به شرایط راه‌اندازی دفتر اسناد رسمی اشاره شده، قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران است. در ماده 6 این قانون به افرادی اشاره شده که می‌توانند به عنوان سردفتر فعالیت کنند.

ماده 12 نیز به افرادی اشاره کرده که نمی‌توانند در این حرفه فعالیت کنند. علاوه بر این موارد در قانون مذکور در خصوص سایر شرایط مانند مکان و دفتر محل فعالیت، شهر مربوطه، ویژگی‌های سایر کارکنان این مراکز و برخی موارد دیگر اشاره شده است.

قانون فوق شامل 76 ماده و 15 تبصره بوده که مطالعه آن برای افرادی که به دنبال راه‌اندازی این نوع دفاتر هستند کاملا الزامی است. براساس ماده 6 افراد زیر می‌توانند به عنوان سردفتری در این نوع دفاتر فعالیت کنند: 

 علاوه بر این مورد، برخی از افراد هستند که بنا بر قانون نمی‌توانند در این حوزه به عنوان سردفتر یا دفتریار فعالیت کنند. ماده 12 قانون مذکور به افرادی اشاره کرده نمی‌توانند به سمت سردفتر یا دفتریاری انتخاب و ابقا شوند. این اشخاص شامل موارد زیر هستند: 

علاوه بر موارد فوق، بر طبق قانون، احراز این شغل و تاسیس دفترخانه اسناد رسمی شرایط دیگری نیز دارد. از جمله آنکه یک سردفتر نمی‌تواند متصدی امور دو دفترخانه به طور همزمان باشد.

یا آنکه سن سردفتران در بدو اشتغال نباید کمتر از 24 سال و بیشتر از پنجاه سال باشد. همچنین سن دفتریاران نیز نباید کمتر از 20 سال و بیشتر از پنجاه سال باشد. نکته مهم دیگر در خصوص برخی از مشاغل بوده که براساس قانون اینگونه مشاغل منافی شغل سردفتری یا دفتریاری است.

از جمله این مشاغل می‌توان به قضاوت، وکالت دادگستری، عضویت در موسسات دولتی و شهرداری‌ها، مدیریت روزنامه یا مجله، تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز علمی، مدیریت روزنامه یا مجله و اشتغال به امر تجارت بنا به تعریف ماده یک قانون تجارت اشاره کرد. 

اما در خصوص مکان فعالیت نیز باید گفت که براساس ماده 4 قانون مذکور محل دفترخانه در هر شهر یا بخش با معرفی سردفتر و موافقت اداره ثبت محل تعیین خواهد شد. علاوه بر موارد گفته شده در تاسیس این نوع دفاتر شرایط و موارد دیگری نیز باید لحاظ شود که برای اطلاع از جزئیات می‌توان به قانون مذکور مراجعه کرد. 

مدرک تحصیلی برای تاسیس دفتر اسناد رسمی باید به چه صورت باشد؟ 

در یک کلام می‌توان گفت که این شغل یکی از بهترین مشاغل برای فارغ‌التحصیلان رشته حقوق است. با این حال، فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها نیز با در نظر گرفتن شرایطی می‌توانند به این حوزه ورود پیدا کنند.

براساس قوانین دفترخانه اسناد رسمی افراد می‌بایست دارای مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد حقوق باشند. به طوری که در ماده 6 قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران به این موضوع اشاره شده است.

دارندگان این مدرک می‌توانند با شرکت در آزمون سردفتری و سپس شرکت در مصاحبه، برای احراز این شغل اقدام کنند. لازم به ذکر است که آزمون سردفتری معمولا در طول سال یک یا چند بار برگزار می‌شود. این افراد پس از طی مراحل فوق می‌توانند مجوز و امتیاز تاسیس دفترخانه را دریافت کنند. 

اما علاوه بر فارغ‌التحصیلان حقوق، افرادی که دارای مدرک تحصیلی در زمینه فقه و حقوق اسلامی هستند نیز می‌توانند برای این کار اقدام کنند. دارندگان مدرک حقوق و فقه نیازی به شرط معدل نداشته و می‌توانند در آزمون شرکت کنند.

افرادی نیز که فاقد مدرک در رشته‌های مذکور هستند می‌توانند در آزمون سردفتری شرکت کنند. با این تفاوت که آزمون آنها متفاوت بوده و دارای شرایط خاص خود است. ضمن آنکه این دسته از افراد بعد از قبولی در آزمون باید امتیاز دفترخانه را از افراد دیگر خریداری کنند. به همین دلیل معمولا بحث فروش مجوز دفتر اسناد رسمی در این حوزه بسیار شایع است. 

آزمون دفتر اسناد رسمی به چه صورت است؟ 

آزمون دفتر اسناد رسمی به تشخیص سازمان ثبت اسناد و املاک کشور برگزار می‌شود و اشخاص واجد شرایط می‌توانند در آن شرکت کنند. ویژگی‌های این اشخاص در قانون دفاتر اسناد رسمی ذکر شده که پیش‌تر به آن اشاره شد.

این آزمون معمولا هر ساله یک یا چند بار برگزار می‌شود و غالبا تاریخ برگزاری آن نیز در فصل زمستان خواهد بود. هر چند که همیشه بر طبق روال و تاریخ مشخص برگزار نخواهد شد.

به عنوان مثال، در برخی از سال‌ها حتی این آزمون برگزار نشده است یا آنکه در برخی موارد فقط مردان می‌توانستند در آن شرکت کنند. با این حال معمولا این آزمون سالی یکبار برگزار می‌شود. 

مطالعه بیشتر: مشاوره راه‌اندازی کسب‌وکار؛ حضوری و تلفنی 

در خصوص مواد امتحانی نیز باید گفت که معمولا از هفت درس مختلف آزمون گرفته می‌شود. این دروس شامل حقوق ثبت، ادبیات فارسی، ادبیات عربی، جزاء، مدنی، قانون تجارت، آیین‌نامه‌ها و قوانین ثبتی است. با این حال، می‌توان گفت برخی دروس مانند آیین‌‌نامه‌ها و قوانین ثبتی به همراه حقوق ثبت اهمیت و ضریب بیشتری دارند.

تعیین ضریب دروس مختلف بر عهده سازمان ثبت اسناد و املاک کشور است. افراد می‌توانند از طریق پرتال سازمان ثبت اسناد برای ثبت نام در این آزمون و همچنین سایر آزمون‌های دیگر مانند آزمون دفتر ازدواج و طلاق شرکت کنند.

برای شرکت در آزمون برخی مدارک هویتی، عکس، هزینه و گزینه‌های دیگر مورد نیاز است. بعد از آنکه افراد توانستند در آزمون مذکور نمره لازم را کسب کنند، سپس باید با طی مراحل مصاحبه، کارآموزی و اختبار اقدام به راه‌اندازی دفترخانه کنند. 

 درآمد دفاتر اسناد رسمی به چه صورت است؟ 

 قبل از هر چیز باید گفت که درآمد دفتار اسناد رسمی کاملا بر حسب شرایط مختلف متفاوت بوده و نمی‌توان یک درآمد کلی برای آن در نظر گرفت. اما بیش از هر مورد دیگر می‌توان از محل یا شهر فعالیت نام برد که تاثیر بسزایی در میزان درآمدزایی دارد.

به هر اندازه که یک دفترخانه در یک شهر از محبوبیت و معروفیت برخوردار باشد، درآمد بیشتری نیز خواهد داشت. بنابراین سردفتران باید تلاش زیادی در خصوص بازاریابی دفترخانه خود انجام دهند.

داشتن سابقه مناسب و تجربه خوبی که افراد از دفترخانه‌ها به یاد دارند، به میزان درآمد آنها اضافه خواهد کرد. از همین رو مدیران آنها باید تمام تلاش خود را در جهت خوشنامی و ایجاد سابقه قابل‌قبول به کار گیرند. 

از طرف دیگر، برخی از مشاغل و بنگاه‌ها برای ثبت اسناد خود نیاز به استفاده از خدمات دفترخانه‌ها را دارند. به هر اندازه که یک دفتر اسناد رسمی تلاش کند تا با بنگاه‌ها و مرامکز مختلف دولتی و خصوصی ارتباط قوی‌تری بگیرد، می‌تواند درآمد بهتری کسب کند.

چرا که اکثر این سازمان‌ها و بنگاه‌ها هر چند وقت یکبار نیازمند ثبت اسناد خود هستند. معمولا دفترخانه‌های تهران، کلان‌شهر و مراکز استان‌ها درآمد بیشتری از یک دفترخانه در شهر کوچک یا متوسط دارد.

در نهایت باید گفت که قدرت شبکه‌سازی و ایجاد ارتباط با سازمان‌ها و بنگاه‌های مختلف دولتی و خصوصی نقش اصلی را در میزان درآمدزایی دارد. 

هزینه راه‌اندازی دفتر اسناد رسمی شامل چه مواردی است؟ 

یکی از مهم‌ترین هزینه‌ها برای راه‌‌اندازی این نوع دفاتر مربوط به هزینه خرید امتیاز بوده که دارندگان مدرک حقوق معمولا از آن مستثنی هستند. معمولا افرادی که در شرف بازنشستگی هستند اقدام به فروش مجوز دفتر اسناد رسمی می‌کنند.

خرید این امتیاز بسته به اینکه محل دفتر در چه شهری بوده و شرایط آن به چه صورت است، می‌تواند متفاوت باشد. اما معمولا باید رقم قابل‌توجهی بابت آن پرداخت کرد. علاوه بر این مورد معمولا در اداره دفترخانه‌ها باید درصدی از درآمد را به کانون سردفتران و دفتریاران پرداخت کرد که میزان آن حدود 10 درصد است. 

همچنین نباید هزینه پرداخت حقوق کارمندان را نیز نادیده گرفت. هر دفترخانه علاوه بر سردفتر معمولا به یک یا چند دفتریار نیز نیاز دارد. علاوه بر آن برخی دیگر نیز وظیفه سندنویسی را در این دفاتر بر عهده دارند.

ثبات یکی دیگر از ردیف‌های شغلی بوده که معمولا نیاز به حضور آنها وجود دارد. میزان حجم فعالیت یک دفترخانه تعیین‌کننده تعداد کارمندان آن خواهد بود.

به طور متوسط به میزان 10 درصد از درآمدی که یک دفترخانه کسب می‌کند، به دفتریاران اختصاص می‌یابد. همچنین کارمندان نیز علاوه بر حقوق دریافتی درصدی را به عنوان حق‌التحریر دریافت خواهند کرد.

 علاوه بر موارد فوق باید به برخی هزینه‌های جاری دیگر در خصوص هزینه راه‌اندازی دفتر اسناد رسمی اشاره کرد که معمولا در این نوع مشاغل وجود دارد. از جمله آنها می‌توان به هزینه اجاره دفتر، مالیات یا بیمه افراد شاغل در آنجا اشاره کرد. 

 در میان ایده‌های مختلف راه‌اندازی کسب‌کار، تاسیس دفترخانه می‌تواند شغل بسیار مناسبی برای برخی از افراد باشد که بیشتر مختص به افراد آشنا به حقوق و قوانین و مقررات است.

با این حال، این کار چم‌وخم‌ها و دردسرهای خاص خود را نیز خواهد داشت که برای آشنایی بیشتر با این موارد می‌توان از مشاوره راه‌اندازی کسب‌وکار استفاده کرد.

افرادی که خود تجربه راه‌اندازی  کسب‌وکار را داشته یا آنکه از فرایندها و مراحل مختلف آن آگاهی دارند. شما می‌توانید به صورت حضوری یا تلفنی در این خصوص مشورت بگیرید. 

پرسش و پاسخ