مالیات بر تراکنش بانکی چیست؟

در دنیای امروز پولشویی و چگونگی مبارزه با آن یکی از مهمترین مسائل مطرح در اقتصاد جهانی است. همچنین به دلیل اینکه مالیات از جمله موارد مهم کسب درآمد توسط دولت است، فرار مالیاتی و مبارزه با آن نیز یکی از دغدغه‌های اصلی دولت می‌باشد.

سازمان امور مالیاتی جهت جلوگیری از فرار مالیاتی و پولشویی افراد و شرکت‌ها اقدام به تصویب قانون مالیات بر تراکنش‌های بانکی در سال 1395 کرده است. در ابتدا این قانون به دلیل یک سری از مسائل با مخالفت‌های زیادی همراه شد و در نهایت در سال 1396 با تغییر در بخش‌هایی از آن به اجرا درآمد.

در کشورهای دیگر نیز مامورین مالیاتی اقدام به بررسی حساب‌های افراد و میزان تراکنش‌های مالی آن‌ها می‌کنند. میزان اختیار مامورین مالیاتی در هر کشور متفاوت است. مثلا در کشورهایی همچون اسپانیا، نیوزلند، ترکیه، دانمارک، ایتالیا، فرانسه و ... مامورین مالیاتی هیچ‌گونه محدودیتی در رابطه با دریافت اطلاعات مالی حساب‌های افراد از بانک‌ها ندارند. اما در آمریکا و کانادا مأمورین مالیاتی جهت دریافت اطلاعات حساب‌های بانکی افراد نیاز به اخذ مجوز از سازمان‌های مربوطه دارند. هدف تمامی این کارها جلوگیری و مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی است.

لازم به ذکر است که این مالیات شامل تمامی تراکنش‌های بانکی حساب‌های افراد یا شرکت‌ها نمی‌شود و فقط تراکنش‌هایی با ویژگی‌های خاص را شامل می‌شود.

پولشویی و فرار مالیاتی

قبل از هر چیز بهتر است به این سوال پاسخ دهیم که پولشویی چیست؟ تبدیل پول کثیف و به دست آمده از راه‌های غیرقانونی و خلاف، به پول تمیز و به دست آمده از راه درست و قانونی را پولشویی می‌گویند. به عبارت دیگر در پولشویی منبع پول تغییر ماهیت می‌دهد و درآمد حاصل از قاچاق، فروش اسلحه و ... به سیستم بانکی و مالی کشور ورود می‌کند. یکی از راه‌های موثر در مقابله با پولشویی بررسی معاملات بانکی و گزارش موارد مشکوک به سازمان مبارزه با پولشویی است.

فرار مالیاتی نیز به هرگونه اقدامی در جهت عدم پرداخت میزان مالیات تعیین شده از سوی اداره مالیات و یا کمتر پرداخت کردن آن گفته می‌شود.  

مالیات بر تراکنش بانکی چه زمانی دریافت می‌شود؟

همانطور که همه ما می‌دانیم، هر فردی با هر میزان از درآمد مقداری از آن را به عنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی کشور می‌پردازد. مبدا و منشا هر درآمد و همچنین مقصد آن در تمامی تجارت‌ها و مشاغل قانونی کاملا مشخص است.  

در صورتی که میزان گردش حساب فردی به رقم بالا و قابل توجهی رسیده باشد، سازمان امور مالیاتی به بررسی حساب آن شخص می‌پردازد. طبق ماده 231 قانون مالیات‌ مستقیم، سازمان امور مالیاتی اجازه بررسی حساب‌های اشخاص و شرکت‌ها را دارد و همچنین بانک‌ها نیز موظف به ارائه اطلاعات مورد نیاز به سازمان مربوطه هستند.

این سازمان قبل از دعوت فرد جهت پاسخگویی، با تشکیل کمیته‌ای به بررسی گردش حساب‌های بانکی و همچنین سوابق و اظهارنامه مالیاتی فرد و میزان فعالیت‌های مالی او می‌پردازد. افراد حاضر در کمیته مذکور شامل افراد زیر است:

1. مدیر کل امور مالیاتی به عنوان رییس کمیته
2. معاونت حسابرس مالیاتی به عنوان دبیر کمیته
3. مدیر حسابرسی مالیاتی
4. نماینده دادستانی انتظامی مالیاتی
5. روسای گروه حسابرسی ویژه
6. مسئول حراست اداره کل  

طبقه‌بندی تراکنش‌های بانکی

طبق بند 9 بخشنامه 16/99/200  مورخ 31/01/1399 سازمان امور مالیاتی، در ابتدا کلیه اطلاعات مالی فرد باید در چهار گروه طبقه بندی شوند. این 4 گروه شامل:

• تراکنش‌های بانکی که ماهیت درآمدی ندارند
• تراکنش‌های مالی با ماهیت درآمدی که میزان مالیات بر آن‌ها صفر یا معاف از مالیات هستند
• تراکنش‌های مالی که ماهیت درآمد دارند و قبلا در محاسبه مالیات منظور شده‌اند
• تراکنش‌های مالی که در هیچ کدام از بندهای بالا قرار نمی‌گیرند

طبقه‌بندی اشخاص و مشاغل

طبق بخشنامه 16/99/200 سازمان امور مالیاتی مشاغل و اشخاص به صورت زیر طبقه بندی می‌شوند:

1- اشخاص حقیقی و یا حقوقی که دارای یک پرونده مالیاتی باشند

پس از دریافت اطلاعات مرتبط با تراکنش‌های بانکی، تا 5 روز کاری بعد بررسی‌های مرتبط در کمیته مذکور انجام می‌شود.

2- اشخاص حقیقی یا حقوقی که بیش از یک پرونده مالیاتی دارند

تا مدت زمان حداکثر دو هفته بعد از دریافت اطلاعات بانکی، از فرد دعوت می‌شود تا اطلاعات و مستندات لازم در رابطه با تراکنش‌ها و میزان ارتباط آن با هر یک از پرونده‌های مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی اعلام کند.

3- اشخاص حقیقی یا حقوقی که فاقد پرونده مالیاتی هستند

سازمان امور مالیاتی تا حداکثر دو هفته پس از دریافت اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی، شروع به انجام تحقیقات و دعوت از فرد جهت تکمیل فرم‌های مربوط به تشکیل پرونده مالیاتی می‌کند.

در صورت تطابق اطلاعات مورد بررسی با یکدیگر، هیچگونه مالیاتی بر حساب فرد تعلق نخواهد گرفت و برگه تشخیص مالیات به اداره پولشویی و فرار مالیاتی ارسال می‌شود. حال اگر کمیته مذکور پس از بررسی اطلاعات، عدم تطابق را تشخیص دهند، مالیات بر تراکنش بانکی از فرد دریافت خواهد شد.

تراکنش بانکی با چه مبلغی مشکوک است؟

سقف تراکنش‌های مالی مشکوک طی یک سال 5 میلیارد تومان می‌باشد. یعنی اگر میزان ورود و خروج به حساب شما در یک سال گذشته، بیشتر از 5 میلیارد تومان باشد، اسم شما در لیست افراد مشکوک به پولشویی قرار می‌گیرد.

همانطور که قبلا هم بیان گردید اگر شما در سازمان امور مالیاتی پرونده مالیاتی داشته باشید، اطلاعات حساب شما همراه با مدارک مالیاتی‌تان جهت بررسی به کمیته مذکور اعلام می‌گردد. اما اگر پرونده مالیاتی نداشته باشید در این صورت شما باید جهت توجیه میزان تراکنش‌های مالی خودتان مستندات قابل قبولی را به اداره امور مالیاتی کشور تسلیم کنید.

نکته مهم این است که بر خلاف تصور عموم، مالیات بر تراکنش های بانکی به میزان ورود و خروج پول از حسابتان تعلق می‌گیرد نه میزان سرمایه موجود در آن.

البته در صورتی که در فاصله زمانی کوتاهی میزان سرمایه موجود در حسابتان به رقم قابل توجهی افزایش یابد و از طرف دیگر این درآمد به سازمان امور مالیاتی اعلام نشده باشد، تراکنش‌های حساب شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

کدام تراکنش‌های بانکی مشمول مالیات نمی‌شوند؟

سازمان امور مالیاتی در بخشنامه 16/99/200 اعلام کرده که "کلیه اقلام پولی وارده به حساب‌های بانکی مودیان مالیاتی به تنهایی دلیلی بر وجود درآمد نیست."

ماهیت درآمدی یعنی میزان پول واریزی به حساب شخص حاصل یک فعالیت تجاری یا خرید و فروش باشد. تراکنش‌های بانکی که ماهیت درآمدی برای فرد ندارند بر طبق بخشنامه مربوطه شامل موارد زیر می‌شود:

1. دریافتی و پرداختی‌های مرتبط با حق شارژ
2. واریزی‌ها و گردش‌های مرتبط با دریافت وام، تسهیلات و ...
3. گردش حساب‌های بین بانکی و بین حسابی یک فرد
4. تراکنش‌های بانکی مربوط به اعضای هیئت مدیره و سهامدارن
5. دریافتی و پرداختی به حساب بستگان
6. گردش مالی بین حساب شرکا
7. واریزی‌های مرتبط با تنخواه به حساب افراد توسط کارفرما همراه با تاییدیه کارفرما
8. گردش‌های مالی مرتبط با دریافت یا پرداخت بدهی و قرض
9. درآمد حاصل از کشاورزی
10. تراکنش بانکی مرتبط با وقف، ارث، نذورات و ...

میزان مالیات بر تراکنش‌های مشکوک بانکی چقدر است؟

1- مالیات بر تراکنش شخص حقیقی

در صورتی که حساب مورد بررسی مربوط به یک شخصی حقیقی باشد، نحوه محاسبه میزان مالیات بر تراکنش بانکی همانند ماده 131 قانون مالیات مستقیم بر درآمد خواهد بود.

 طبق ماده 131 قانون مالیات مستقیم بر درآمد، "نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد به شرح زیر است:

• تا میزان پانصد میلیون (500,000,000) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (15%)
• نسبت به مازاد پانصد میلیون (500,000,000) ریال تا میزان یک میلیارد (1,000,000,000) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (20%)
• نسبت به مازاد یک میلیارد (1,000,000,000) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (25%)

این سازمان طی تبصره‌ای در ماده 131 اعلام کرده که "به ازای هر ده درصد (10%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می­شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است."

2- مالیات بر تراکنش شخص حقوقی

در صورتی که حساب مورد بررسی مربوط به یک شخص حقوقی باشد، نحوه محاسبه میزان مالیات بر تراکنش بانکی همانند ماده 105 و 119 قانون مالیات مستقیم خواهد بود.

طبق ماده 119 قانون مالیات مستقیم "درآمد نقدی و یا غیر نقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به ‌عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می‌نماید مشمول ‌مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در مادة 131 این قانون خواهد بود".

طبق ماده 105 نیز "جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های ‌انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج ‌از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع ‌غیرمعاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق ‌مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد، مشمول مالیات ‌به نرخ بیست و پنج درصد (25%) خواهند بود."

اقدامات لازم در هنگام تخصیص مالیات بر تراکنش بانکی

در صورتی که مالیات بر تراکنش مالیاتی از طرف سازمان امور مالیاتی به شما تعلق گرفت شما به یک فرد خبره و کاربلد در زمینه امور مالیاتی و قوانین آن نیاز دارید. این فرد با داشتن اطلاعات و تجارب زیاد خود، می‌تواند از شما در سازمان امور مالیاتی دفاع کرده و میزان مالیات تشخیصی را به حداقل ممکن کاهش داده و یا صفر نماید.

مشاوران الوبیزنس در این حوزه دارای تخصص و مهارت بوده و می‌توانند به شما کمک کنند تا بهترین راهکار را برای مالیات بر تراکنش‌های بانکی خود را پیدا کنید.

پرسش و پاسخ