تحقیقات بازار (Market Research) چیست؟

هر کسب‌وکاری فارغ از اندازه و نوع آن، مبتنی بر یک نیاز شکل گرفته و براساس آن نیاز به راه خود ادامه می‌دهد. هدف از اجرای دستورالعمل تحقیقات بازار، شناسایی و بررسی این نیازها است.

پیدا کردن نیازها و تمرکز بر روی آنها، بهترین ایده‌ها جهت راه‌اندازی کسب‌وکار است. بعد از آن نیز همواره باید بر روی نیازهای جدید و پاسخ به آنها متمرکز بود. انتظارات یک مشتری ممکن است در طول زمان تغییر یابد و نیاز به خلق محصولات جدید باشد.

همچنین برخی برندها نیاز دارند تا مشکلات موجود در حوزه کاری خود را شناسایی و آنها را برطرف کنند. از طرفی صاحبان کسب‌وکار همواره نیاز دارند تا محصولات و خدمات جدید خود را از دیدگاه مشتریان و بازار بسنجند. بنابراین مارکت ریسرچ (Market Research) قبل از راه‌اندازی یک کسب‌وکار تا انتها با آن همراه است.

در تحقیقات بازار تلاش می‌شود تا با کمک روش‌های علمی و با استفاده از داده‌ها، به پاسخ سوالات خود برسیم. به بیان ساده می‌توان آن را سنجش وضعیت بازار دانست. از همین رو تفاوت آن با تحقیقات آکادمیک در کلمه بازار است. در اینجا علوم داده‌ و تحقیقات آکادمیک در خدمت نیازسنجی بازار قرار می‌گیرد. 

در یک تعریف دیگر می‌توان مارکت ریسرچ راه روشی برای کمک به تصمیم‌گیری دانست. مدیران یک کسب‌وکار در برهه‌های مختلفی از زمان نیاز به تصمیم‌گیری‌های مهم دارند که در آن باید دست به انتخاب بین چندین گرینه بزنند.

جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات شاکله اصلی این کار را تشکیل می‌دهد که به روش‌های مختلفی صورت گرفته و از ابزارهای متنوعی نیز استفاده خواهد شد. مارکت ریسرچ می‌تواند توسط خود شرکت یا توسط شرکت‌های تحقیقات بازار انجام شود.

این موضوع به میزان هزینه تحقیقات بازار و همچنین هدف ما از انجام این کار بستگی دارد. برای آگاهی بیشتر از چیستی تحقیقات بازار و زمینه‌های انجام آن می‌توانید توضیحات سینا شفیع‌زاده مشاور تحقیقات بازار را در ویدئو زیر مشاهده کنید که در این مورد به صورت مفصل توضیح می‌دهد. 

انواع تحقیقات بازار (مارکت ریسرچ) چیست؟ 

تحقیقات بازار (Market Research) را می‌توان براساس الگوهای مختلف به دسته‌بندی‌های گوناگون تقسیم کرد. از منظر هدف می‌توان آن را به روش‌های زیر تقسیم‌بندی کرد که هر کدام از آنها دارای تفاوت‌هایی با یکدیگر هستند. 

• تحلیل مشتریان: در بسیاری از مواقع هدف از مارکت ریسرچ درک نیازهای جدید مشتریان، نگاه و دیدگاه آنها از برند، میزان رضایت‌شان از مصرف محصولات یا حتی جذب ایده‌های آنان است. مشتریان، مهم‌ترین سرمایه یک کسب‌وکار هستند که باید همواره وضعیت رضایت و نظرات آنها را جویا شد. 
• بخش‌بندی بازار: یکی از رایج‌ترین انواع مارکت ریسرچ مربوط به بخش‌بندی بازار بوده که براساس آن می‌توان بازار و مشتریان خود را به تفکیک میزان سن، جنس، جغرافیا، تحصیلات یا سایر ویژگی‌ها دسته‌‌بندی کرد. 

حتما بخوانید: چگونه یک مارکتینگ پلن خوب تنظیم کنیم

• تست محصول: در برخی موارد ممکن است انجام تحقیقات بازار به منظور سنجش و تست یک محصول جدید به بازار باشد. در این روش تمرکز اصلی بر روی محصول بوده تا ببینیم واکنش‌ مشتریان به آن به چه صورت است. 
• بررسی رقبا: گاهی اوقات نیز امکان دارد که به دنبال بررسی وضعیت رقبا، سنجش میزان موفقیت و دیدگاه مشتریان نسبت به آنها باشیم. در این نوع، تمرکز اصلی بر روی تحلیل رقبا است. هر چند ممکن است اطلاعات دیگری نیز در این راستا به دست آوریم. 

در برخی مواقع امکان دارد که انجام تحقیقات بازار به صورت ترکیبی از روش‌های فوق باشد یا آنکه به صورت دیگری غیر انجام گیرد. با این حال، علاوه بر دسته‌بندی فوق، می‌توان انواع تحقیقات بازار را بر مبنای روش انجام نیز دسته‌بندی کرد که در ادامه به آن می‌پردازیم. 

تحقیقات بازار کمی و کیفی 

می‌توان بر مبنای روش انجام کار، مارکت ریسرچ را به روش‌های کمی و کیفی تقسیم‌بندی کرد. هر کدام از این دو روش‌ دارای تفاوت‌هایی با یکدیگر بوده و استفاده از آنها بستگی به نوع تحقیق خواهد داشت. البته در بسیاری از مواقع نیز محققان تحقیقات بازار، ترکیبی از دو روش کمی و کیفی را به کار می‌برند.

تفاوت روش‌های کمی و کیفی در استفاده آنها از ابزارهای متفاوت جهت جمع‌آوری، تفسیر و تحلیل داده‌ها است. در روش کمی بسته به نوع تحقیق معمولا از ابزارهایی چون پرسشنامه و نرم‌افزارهای آماری استفاده می‌کنند.

این در حالی است که در روش کیفی معمولا به سمت برخی ابزاها از قبیل مصاحبه یا روش کتابخانه‌ای می‌رویم. گاهی اوقات نیز امکان دارد که ترکیبی از دو روش کمی و کیفی را به کار ببریم که به آن روش آمیخته می‌گویند.

در روش کمی جنس داده‌ها معمولا از جنس عددی و ملموس است. در حالی که در روش کیفی جنس داده‌ها بیشتر به صورت شهودی است. در ویدئو زیر می‌توانید مهم‌ترین تفاوت‌ها و کاربردهای روش‌های کمی و کیفی تحقیقات بازار را از زبان سینا شفیع‌زاده ببینید. 

از تفاوت‌های دیگر روش کمی و کیفی در مارکت ریسرچ می‌توان به روش انتخاب نمونه‌ها اشاره کرد. در روش کیفی معمولا انتخاب نمونه‌ها به صورت هدفمندتر بوده، در حالی که در روش کمی این کار غالبا به صور تصادفی صورت می‌گیرد.

تحقیقات کمی معمولا به صورت ساختارمند هستند و از الگوی خاصی پیروی می‌کنند. این در حالی است که تحقیقات کیفی غالبا از قاعده یا الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند. این دو نوع تحقیقات بازار دارای تفاوت‌ها و ویژگی‌های خاص دیگری نیز هستند. 

مراحل تحقیقات بازار (مارکت ریسرچ) چیست؟

بسته به اینکه مارکت ریسرچ به روشی انجام می‌گیرد، می‌توان مراحل مختلفی را برای آن در نظر گرفت. اما معمولا انجام این کار به صورت کلی دارای مراحل مشخصی است که هر مرحله نیز ممکن است به مراحل جزءتر تقسیم شود. این مراحل کلی به صورت زیر هستند. 

• هدف از تحقیقات بازار: شما باید قبل از انجام هر اقدامی هدف خود را از انجام Market Research پیدا کنید. انتخاب هدف تاثیر زیادی در خصوص انتخاب روش و همچنین انجام کار دارد. پیش‌تر اشاره شد که تحقیقات بازاریابی ممکن است برای شناخت مشتریان، بخش‌بندی بازار، تست محصول یا موارد دیگر صورت گیرد. 
• انتخاب روش: کمی یا کیفی بودن تحقیقات بازاریابی دومین مرحله از مراحل تحقیقات بازار است. انتخاب هر کدام از این روش‌ها تا حد زیادی بستگی به هدف تحقیق و همچنین جنس مساله مورد نظر دارد. انتخاب روش از آن جهت اهمیت دارد که هر روشی، ابزارهای خاص خود را دارد. 

حتما بخوانید: تفاوت بازاریابی و فروش به زبان ساده 

• طراحی و انتخاب ابزار: ابزارها بسته به نوع روش انتخابی متفاوت خواهند بود. پرسشنامه، مصاحبه، روش کتابخانه‌ای، تحقیق میدانی و مشاهده از جمله مهم‌ترین ابزارهای تحقیقات بازاریابی به شمار می‌روند. معمولا برای هر تحقیق باید دست به طراحی ابزار مناسب با تحقیق زد. 
• گردآوری اطلاعات: انجام این کار بسیار بستگی به نوع ابزار تحقیق خواهد داشت. گاهی اوقات نیاز است به صورت حضوری اقدام به پخش پرسشنامه کنید و برخی اوقات نیز مصاحبه با چند نفر از قبل تعیین شده کفایت می‌کند. روش‌های آنلاین و تلفنی در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است. 
• تحلیل و تفسیر: در روش‌های کمی معمولا از نرم‌افزاهای آماری جهت تحلیل و تفسیر اطلاعات گردآوری شده استفاده می‌کنند. در حالی که این کار در روش کیفی به صورت‌های دیگر از قبیل کدگذاری یا روش‌های دیگر صورت می‌گیرد. 

ما در این مقاله به مهم‌ترین دستورالعمل تحقیقات بازار در بخش‌های مختلف اشاره کردیم. به یاد داشته باشید که شیوه‌ها، روش‌ها و مراحل تحقیقات بازار تا حد زیادی به کسب‌وکار شما و نوع آن بستگی دارد. 

به علت پیچیدگی مسائل این حوزه، پیشنهاد ما این است که از خدمات مشاوره حضوری و تلفنی الوبیزنس استفاده کنید. 

پرسش و پاسخ

مطالب مرتبط